دست بند «تیر و باد» با تیر آرش در پیوند است

پنج شنبه 9 فروردین 1403





دست بند «تیر و باد» با تیر آرش در پیوند است



 

انجمن مهرگان، جشن تیرگان و روز قلم را پاس داشت

 

 


تارنمای فرهنگی مهرگان- گروه جشن های ایرانی- سیاوُش آریا*

 

 

شیرازی ها در برنامه ای شاد و گوناگون، جشن تیرگان و روز قلم را پاس داشتند. این آیین(مراسم) که  پسین آدینه سیزدهم تیرماه برگذار شد با نوای خُنیاگری(موسیقی) به کار خود پایان داد.

سرود ای ایران آغاز گر برنامه بود. سپس پرستو پرویزی، استوره شناس و زبان شناس  دربارۀ جشن تیرگان، استورۀ آرش و چگونگی برگذاری این آیین به سخنرانی پرداختند.

پرویزی،دانشجوی دکترای زبان های باستانی گفت : « جشن تیرگان، تیر روز از ماه تیر است که سیزدهمین  روز از گاهشمار باستانی ایرانیان به شمار می آید و با دگرگونی که در سال 1304 خورشیدی در گاهشمار پدید آمده است امروزه و بنا برگاهشمار کنونی دهم تیر برگذار می شود. این آیین تا باد ایزد به درازا کشیده می شده است که مدت نُه روز است».

این استوره شناس ادامه داد : « درمورد فلسفۀ جشن تیرگان دو رویداد را برشمرده اند. رویداد نخست وابسته(مربوط) به قهرمان ملی ایرانیان آرش است. درآن زمان میان ایرانیان و تورانیان، سال ها جنگ و ستیز بود. درنبرد میان افراسیاب تورانی و منوچهر شاه ایران، سپاه ایران شکست سختی می خورد. این رخداد در روز یکم تیر پدید می آید و گفته شده در گذشته این روز برای ایرانیان سوگ ملی بود و جالب است بدانید هنوز هم دیدار از خانواده های سوگوار در این روز میان هم میهنان زرتشتی روایی(رواج) دارد».

او در دنبالۀ سخنان خود افزود : « در این نبرد، سپاه ایران درمازندران به تنگنا می افتد و سرانجام دو سوی نبرد به سازش درآمده و پیمان بستند که از مازندران تیری به سوی خاور(شرق) پرتاپ کنند و هرجا تیر فرو آمد همان جایگاه مرز دو کشور باشد. سپس آرش که درمیان ایرانیان نامدارترین کماندار بود فراخوانده شد. فرشته زمین« اسپندارمذ» به کمک آرش می آید. آرش می داند که پهنای کشور ایران به نیروی زور و بازو و پَرش تیر او بسته است و باید توش و توان خود را در چَله کمانش بگذارد. او خود را آماده کرد و برهنه شد و بدن خود را به شاه و سپاهیان نشان داد و گفت، ببینید من تندرستم و کَژی در وجودم نیست. اما می دانم چون تیر از کمان رها کنم همۀ نیرویم با تیر از بدن بیرون خواهد آمد. آن گاه آرش تیرو کمان را برداشت و بر بلندای کوه دماوند برآمد و به نیروی خداداد تیر را رها کرد و خود بی جان بر زمین افتاد. هُرمز پروردگاربزرگ به  ایزد باد فرمان داد تا تیر را نگهبان باشد و از آسیب نگه دارد. تیر از بامداد تا نیمروز  در آسمان می رفت و از کوه و دشت می گذشت تا در کنار رود آمودریا(جیحون) بر تنۀ درخت گردویی که بزرگ تر از آن در گیتی نبود، نشست و آن جا مرز ایران و توران شد و هرسال به یاد آن جشن گرفتند که همین جشن تیرگان است».

پرستو پرویزی، رویداد دوم را وابسته به ایزد باران یا تیشتر دانست و گفت : « این رویداد نُمادی از نبرد همیشگی نیکی و بدی است. تیشتر ایزد و فرشته باران است که در ده روز نخست ماه به شکل جوانی پانزده ساله در می آید ودر ده روز دوم به شکل گاوی نر ودر ده روز سوم به شکل اسپ. تیشتر به شکل اسپ(اسب) زیبای سپید زرین گوش با سازو برگ زرین به دریای گیهانی فرو رفت. در آن جا با دیو خشکسالی(اَپوش) که به شکل اسپی سیاه با گوش دراز و دم سیاه و چهره ای ترسناک داشت روبه رو شد. این دو به مدت سه شبانه روز با یکدیگر به نبرد برخواستند و تیشتر در این نبرد شکست می خورد. سپس به نزد هرمز یکتا آمده و از او یاری و کمک می جوید و به خواست و قدرت پروردگار این بار بر اهریمن خشکسالی پیروز می گردد و آب ها توانستند بی راهبند(مانع) به کشتزار و چراگاه ها جاری شوند، باد ابرای باران زا را که از دریای کیهانی بر می خواستند به این سو و آن سو راند و باران های زندگی بخش بر هفت کشور(اقلیم) زمین فرو ریخت و به مناسبت این پیروزی ایرانیان این روز را به جشن می پردازند».

درپایان پرویزی دربارۀ کَرده های(اعمال) این روز و آیین «چک ودوله» و دست بند تیر و باد  و خوراکی های ویژه این روز سخنانی رابرای باشَندگان(حاضران) بیان کردند. وی دست بند تیر و باد را در پیوند با تیرآرش دانستند.

پس از آن کتایون آیت نوجوان هنرمند با حرکات موزون باله و اجرای آن، باشندگان را به تشویق پیاپی واداشت و لحظات شاد و آرامی را رقم زد.

استاد مرتضا زندپور، چَکامه سرا، نویسنده و منتقد ادبی نیزدر بخش دیگری از این برنامه چند چکامه(شعر)را برای باشندگان خواند و گرمابخش این برنامه بود.

سپس دبیر انجمن مهرگان دربارۀ روز قلم سخنانی را بیان کرد.


او گفت : « ابوریحان بیرونی در نَسک(کتاب) آثار الباقیه خود آورده است که سیزدهمین روز از تیر ماه را ایرانیان باستان، روز تیر یا عُطارد می نامیدند . از سویی سیاره تیر در فرهنگ ادب پارسی، دبیر(کاتب) و نویسنده ستارگان است. به همین مناسبت این روز را روز نویسندگان وقلم می دانستند و گرامی می داشتند».

 

او در بخشی از سخنان خود به فلسفه وجودی قلم و نگاشتن و این که خامه یا قلم چیست پرداخت.

وی همچنین ادامه داد : « گفته شده است که در این روز هوشنگ شاه پیشدادی، نویسندگان و دبیران را به رسمیت شناخت و آنان را گرامی داشت. مردم جشن گرفتند و آن جشن به یاد ارجمندی قلم برجای ماند».

دربخش دیگری از این برنامه، شهرزاد اسدی، کارشناس ارشد زبان های باستانی ،استوره شناس و استاد دانشگاه شیراز نکاتی را دربارۀ جشن تیرگان و آب پاشان برای باشندگان بازگو کردند.

پایان بخش این برنامه، خُنیاگری سنتی بود که هادی قره گزلو نوازنده و چکامه سرا به همراه حاصل قره گزلو با نوازندگی در خُور خود برنامۀ شاد و آفرین برانگیزی(تحسین برانگیز) را اجرا کردند.

 

 

 

پرستو پرویزی، استوره شناس و زبان شناس از آرش و جشن تیرگان گفتند

 

کتایون آیت با حرکات موزون باله، همگان را به وجد آورده بود

 

استاد مرتضا زندپور، چکامه سرا، نویسنده و منتقد ادبی

 

مهندس حاصل قره گزلو و هادی قره گزلو با نوازندگی خود شادی بخش برنامه بودند

 

 

هادی قره گزلو، نوازنده وچکامه سرا

 

 

 

*دبیرانجمن مهرگان- پژوهشگرتاریخ و فرهنگ ایران- کُنشگر(فعال) میراث فرهنگی،گردشگری و زیست بوم

 



1393/04/15
بازدید : 3765


دیدگاه ها

دیدگاه خود را بنویسید