تارنمای فرهنگی مهرگان – گروه گردشگری –  سیاوُش آریا*

یادگارهای تاریخی و فرهنگی به جا مانده از گذشتگان را امروزه میراث فرهنگی می نامند که پاسداشت و نگهداری از آن ها بر دوش همۀ نهادها، اُرگان ها، سازمان ها و مردم است. هر چند که سرپرست (متولی) اصلی آن سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی است، ولی نیازمند همکاری همۀ مردم و سرپرستان است تا بتوان به درستی و خوبی از میراث گذشتگان پاسداری کرد و آن ها را به آیندگان که دارندگان (صاحبان) اصلی این سرزمین هستند، واگذار کرد.

به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان، اَرگ زندیه یا همان کریمخانی شیراز چند سالی است که چشم به راه ثبت در سازمان علمی، فرهنگی و آموزشی یونسکو است تا جهانی شود. اما چندی است این مجموعۀ یگانه و بی همتا که از آن با نام چشم و چراغ شهر شیراز یاد می کنند، مورد کشمکش مدیران شهری جای گرفته است. داستان بدین گونه است که هتل آسمان شیراز با بلند مرتبه سازی و سرپیچی (تخلف) از قانون های میراث فرهنگی بیش از حد مجاز ساخت و ساز کرده و چهار اَشکوبه (طبقه) اضافی را بالا آورده است. همچنین مدیر این هتل نیز که خود مدیرعامل جامعه هتلداران شیراز است در گفت و گو با روزنامه ها و خبرگزاری ها مدعی شده است که پروانه (مجوز) ساخت از مدیران پیشین سازمان میراث فرهنگی استان و شهرداری را دریافت و بر پایۀ قانون رفتار کرده است. موضوعی که هر چند پیچیدگی های ویژه ای دارد و هر کدام از این سازمان ها با قانون های درونی خود به آن نگاه کرده اند، ولی پروانۀ ساخت در چنین متراژی به آن داده نشده است. از سویی دیگر، پروندۀ هتل آسمان شیراز در کمیسیون ماده پنج شورای عالی معماری و شهرسازی بررسی شده است و این کمیسیون رای به برچیدن چهار اَشکوبه از هتل را داده است و دادگستری شیراز نیز این رای را صادر و به اجرا گذاشته است.

هم اینک در بیانیه ای شگفت انگیز جامعه هتلداران ایران نسبت به نوع و روش برخورد انجام شده با هتل آسمان شیراز هشدار داده است. در بخشی از این بیانیه آمده است : در شرایطی که هم اکنون به انگیزۀ بی شماریِ (تعدد) بازدارنده ها و دشواری های موجود، سرمایه گذاری در پیشۀ (صنعت) گردشگری کشور، توجیه اقتصادی و مالی نداشته و از سوی دیگر به انگیزۀ حضور گردشگران اَنیرانی (خارجی) در برخی نقاط کشور کمبود زیرساخت ‌ها و به ویژه هتل‌ های درخُور به شدت احساس می‌شود، ناگهان موضوع برخورد قهرآمیز و انتقام جویانه با یکی از پیشکسوتان و دلسوزان قدیمی پیشه هتلداری در فضای کشور پخش شد و دست اندرکاران مرتبط را در بهت و سرگردانی فرو برد.

در دنبالۀ این بیانیه آمده است : آیا با وضعیت موجود گروه‌های هتلداری خارجی و همچنین سرمایه‌گذاران درونی تمایل به سرمایه‌گذاری در پیشه هلتداری کشور را خواهند داشت؟ آیا این است پشتیبانی (حمایت) از سرمایه‌گذاری در پیشه گردشگری و توسعه زیرساخت ها و توانبخشی بخش خصوصی؟ جامعه هتلداران ایران این کار را نا بُنیادین (غیراصولی) دانسته و ضمن سپاس گذاری از سرمایه گذار ارجمند هتل آسمان، امیدوار است هر چه زودتر در این مورد بازنگری انجام گرفته و با سبب سازان این امر، برخورد درخُوری انجام شود (خبرگزاری مهر، شنبه، 8 خورداد ماه).

نخستین چیزی که در این بیانیه به چشم می آید و خطرناک بوده و جای درنگ دارد، درخواست برخورد با سبب سازان پیشگیری از گسترش هتل آسمان است! مگر چه کس یا کسانی درخواست پیشگیری از ساخت متراژ اضافی هتل آسمان را کرده بودند. و آیا این درخواست جز برای پاسداشت و ثبت جهانی مجموعه زندیه شیراز که حق این استان و کشور و همۀ مردم بوده ، انجام شده است؟ و به گونۀ کلی مگر این درخواست جز از سوی کارشناسان و کُنشگران (فعالان) میراث فرهنگی و گردشگری و رسانه ها انجام گرفته است که جامعه هتلداران به دنبال برخورد درخُور با آنان است. همچنین کدام برخورد انتقام جویانه بوده است؟ در واقع این موضوع هیچ پیوندی با انتقام و ستیز و غیره ندارد. قانون برای همه یکسان بوده و است و قانون گذار رای داده و تصمیم به اجرای آن دارد. اگر هم جامعه هتلداران ایران فراتر از قانون است و یا آگاهی بیشتری از جزییات پرونده و قانون های میراث فرهنگی و شهرداری دارد، بهتر است به جای بیانیه در نامه ای خصوصی به مدیران وابسته (مربوطه) و دادگستری بدون تهدید و ... درخواست بازنگری کند. اما بی گمان در این میان مهم ترین موضوع جُستار زیرساخت های گردشگری و سرمایه گذاری و ساخت هتل است. ولی آیا هیچ گمان کرده ایم که اگر ارگ کریمخانی وجود نداشته باشد تا به ثبت جهانی برسد، گردشگری هم وجود نخواهد داشت. برای آگاهی همگان بهتر است بدانیم در سفر سال گذشته دبیرکل یونسکو به شیراز و بازدید گروه همراه او از مجموعه زندیه، وی خواستار برطرف کردن موضوع چشم انداز ارگ و برچیدن متراژ اضافی هتل آسمان شده بود. بانو «ایرینا بوکوا» گفته بود، هتل آسمان تهدیدی جدی برای ثبت جهانی مجموعه زندیه خواهد بود.

در پایان بهتر است بدانیم که تَب ساخت هتل های پنج و چهار ستاره حتا در شهرهای بزرگ که در میان مدیران رده بالای کشوری به ویژه سازمان میراث فرهنگی شدت گرفته است رَه به جایی نخواهد برد و به باور کارشناسان گردشگری و دلسوزان و کُنشگران این رشته هیچ دشواری را از سر راه پیشه گردشگری برنخواهد داشت. زیرا امروزه گردشگران اَنیرانی به دنبال تجربه های نو بوده و اقامتگاه های بوم گردی و خانه های سنتی را به هتل های چند ستاره ترجیح می دهند. همچنین با بهای بسیار هنگفت هتل های چند ستاره در کشور، هیچ کدام از گردشگران ایرانی نخواهند توانست از این هتل ها بهره ای ببرند. و شمار کمی هم از درون کشور که از هتل های ستاره دار بهره می برند یا ماموریت کاری دارند و یا برای انجام کارهای بازرگانی و تشریفاتی و ... به این گروه هتل ها می آیند. و کمابیش یک گردشگر حرفه ای (نه مسافر) از چنین اقامتگاه هایی بهره نخواهد برد. از سویی دیگر، نگارنده امیدوار است که جامعه هتلداران ایران و دیگر مدیران همسو، این نقد کارشناسانه را نه انتقام و ستیز، بلکه فرصت ارزنده ای دانسته و همگی دست به دست هم داده تا بتوانیم مجموعه زندیه را ثبت جهانی کرده و برگ زرینی دیگر را بر بالندگی های ایران و ایرانی بیافزاییم. به امید آن روز.

*راهنمای گردشگری – کُنشگر میراث فرهنگی ، گردشگری و زیست بوم – خبرنگار آزاد – پژوهشگر تاریخ و فرهنگ ایران – دبیر انجمن مهرگان