موزه ملی کاشان در باغ فین را فراموش نکنید

پنج شنبه 9 فروردین 1403





موزه ملی کاشان در باغ فین را فراموش نکنید



 


 

 

 

 

 

 

 

 

تارنمای فرهنگی مهرگان گروه گردشگری سیاوُش آریا*

 

گنج خانه یا همان موزه ملی کاشان را باید نگین فرهنگ و هنر شهرستان کاشان دانست. گنج خانه ای که در مجموعۀ جهانی باغ فین در درون شهر جای گرفته است. اما تودۀ مردم و نیمی از گردشگران آگاهی چندانی از آن نداشته و گنج خانۀ ملی کاشان کمتر مورد بازدید جای می گیرد.

به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان، شهرستان کاشان و مجموعۀ جهانی باغ فین، نیاز به شناسایی (معرفی) ندارد و کمابیش برای همۀ مردم ایران، چه کسانی که از این شهر و مجموعه دیدن کرده اند و چه آن هایی که هنوز نتوانسته اند به این شهر سفر کنند، شناخته شده است. اما گنج خانۀ ارزشمندی در درون باغ جهانی فین جای دارد که کمتر شناسایی شده و حتا نیمی از گردشگران و بازدیدکنندگانی که از مجموعۀ باغ فین دیدن می کنند از این گنج خانه بازدید نکرده و یا آن را نمی شناسند! بی گمان بخشی از این کاستی به مدیران و سرپرستان (مسوولان) مجموعۀ جهانی باغ فین، سازمان میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی شهرستان کاشان و در کل به مدیریت شهری برمی گردد که برای بالا بردن سطح فرهنگ و دانش مردم و گردشگران کار چندانی انجام نداده اند.

گنج خانۀ ملی کاشان یکی از قدیمی ترین گنج خانه های کشور به شمار می آید و از ارزش فراوانی نزد کارشناسان و پژوهشگران برخوردار است. ساختمان گنج خانۀ ملی کاشان با زمینی به اندازۀ 700 مترمربع و زیربنای 570 مترمربع در گوشۀ باختری (غربی) مجموعۀ تاریخی باغ فین و در پایان یکی از دو محور اصلی آن جای گرفته است. گنج خانه بر روی ویرانه های خلوت نظام الدوله ساخته شده است. نظام الدوله صدر اِصفهانی داماد فتحعلی شاه و فرمانروای شهر کاشان در سال 1242 مَهی (قمری) بوده است. این ساختمان به انگیزۀ شرایط نابسامان سیاسی دورۀ مظفرالدین شاه و ناتوانی پادشاهی مرکزی و به قدرت رسیدن سرکشان (یاغیان) در منطقۀ کاشان رها و سپس ویران شد.

در سال 1337 خورشیدی به پیشنهاد و فراخوانی محمدتقی مصطفوی، مدیرکل باستان شناسی کشور و با باشَندگی (حضور) افراد سرشناس و فرهنگ دوست کاشانی و نَطنزی از جمله احمدمدیرنراقی در تهران، انجمنی با نام انجمن حفاظت آثار تاریخی کاشان پدیدار شد. ساخت سازۀ گنج خانه 5 سال به درازا کشید و در سال 1346 گشایش یافت. ساختمان گنج خانه دارای دو اَشکوبۀ (طبقه) همکف، زیرزمین و یک ایوان یکپارچه در گوشۀ جنوبی، باختری و شمالی با ستون های بی شمار (متعدد) است. این ایوان چند سال پس از ساخت گنج خانه به وسیلۀ استاد ابوالقاسم قلمانی ساخته شده و به سازۀ گنج خانه افزوده شده است. اَشکوب همکف با فضاهای گوناگون بخش اصلی و نمایشگاهی گنج خانه را تشکیل می دهد. فضای میانی گنج خانه با سقف گنبدی و چهار نورگیر در چهار سوی آن، پوشانده شده است. در مِهرازی (معماری) گنج خانه از نمادهای مِهرازی ایرانی – اسلامی و به گونۀ آشکار از نورگیرهای خانۀ تاریخی بروجردی پیروی شده است. اَشکوب زیرزمین نیز به مخزن گنج خانه اختصاص دارد.

در سال 1385 برای ساماندهی و بِهسازی، گنج خانه به گونۀ گذرا (موقت) بسته شد. در این طرح نسبت به جایگزینی کف فرش بام و عایق بندی (ایزوله) کردن آن، کف فرش تازه درون فضای گنج خانه، اَفراشتن سقف کاذب، رنگ کاری بدنه های درونی، جایگزینی درِ گنج خانه به چوبی اقدام شد. همچنین گنج خانه به سیستم اعلام آتش سوزی، اعلام دستبرد و دوربین مداربسته و نورپردازی زیبنده مجهز شد. پس از پایان طرح ساماندهی، گنج خانه در نخستین روز سال 1390 بازگشایی شد.

بخش های گنج خانه :  برخی از اشیاء گنج خانه از سوی هنرمندان و افراد دوستدار منطقۀ کاشان و شهرهای پیرامون پیشکش شده و برخی از سوی گنج خانۀ ملی، گنج خانۀ هنرهای تزئینی آماده شده است. با نگرش به اشیای موجود، گنج خانه به 5 بخش باستان شناسی، دوران اسلامی، بافتنی ها و پارچه ها (منسوجات)، نوشته ها (کتابت) و نسخه های خطی و معاصر بخش بندی شده است.

بخش باستان شناسی :  1 – پیش از تاریخ و دوران تاریخی. در این بخش شماری آثار سفالی و فلزی کشف شده از تپه های باستانی سیَلک کاشان که در جریان کاوش های پروفسورگِریشمَن و دکتر ملک شهمیرزادی کشف شده بود به نمایش گذاشته شده است. همچنین آثاری از تپۀ اسماعیل آباد قزوین، تپۀ خوروین قزوین، آثار مفرغی لرستان و دشت خوزستان به نمایش گذاشته شده است 2 – دوران اسلامی. آثار موجود در این بخش دربرگیرندۀ سفال های لعاب دار ساده و رنگی کاشان، گرگان، آثار فلزی دورۀ ایلخانی و صفوی، آثار سنگی و آوَندهای (ظروف) شیشه ای زیبا و شماری کاشی با لعاب فیروزه ای و زرین فام که وابسته به کاشان و خاندان ابوطاهر است، به نمایش گذاشته شده است.

بخش بافتنی ها و پارچه ها (منسوجات) : کاشان در دورۀ صفوی و قاجاری از مرکزهای مهم پارچه بافی ایران به شمار می آمد. پارچه های مخمل و زری بافی از جمله منسوجاتی بودند که در کاشان بافته شده و به منطقه های دیگر فرستاده (صادر) می شد. در این بخش نمونه هایی از پارچه های مخملی و زری بافت قدیم و نو دیده می شود.

بخش نوشتاری و نسخه های خطی : در این بخش نسخه ها و مرقعات گرانبهایی از دوره های گوناگون و با دبیره های (خطوط) گوناگون به نمایش گذاشته شده است که می توان به چند نمونه از فرمان شاهان قاجاری و دبیره و تذهیب بسیار زیبا و توانمند بر روی کتاب های قرآن اشاره کرد.

بخش معاصر : آثار موجود در این بخش در برگیرندۀ شماری گلدان لعاب دار نقش دار با نگاره های (تصاویر) شخصیت های داستان های کهن ایران، کاشی های معرق، کاشی مشبک، کارهای خاتم کاری استاد صنیع الخاتم و چند هنرمند دیگر که کارهای خود را به گنج خانه پیشکش کرده اند، است.

یادتان باشد که هرگاه به شهرستان کاشان سفر کردید، گنج خانۀ ملی کاشان در مجموعۀ جهانی باغ فین را فراموش نکنید.

 

 

 

تابلو بنیادگذاری موزه که در سال 1337 انجام شده است

ظروف سفالی تپه سیلک کاشان. هزاره سوم تا یکم پیش از میلاد

گردنبند و دیگر اشیای تپه سیلک کاشان. هزاره یکم پیش از میلاد

ظروف سفالی اسماعیل آباد قزوین. هزاره چهارم پیش از میلاد

اشیاء مفرغی. هزاره یکم پیش از میلاد

اشیای مفرغی، پیکان، النگو، کاسه و ... شوش خوزستان. هزاره یکم پیش از میلاد

تندیس ایشتار شوش. هزاره دوم پیش از میلاد

سکه های اشکانی، ساسانی و دوران سلجوقی و اسلامی

ظروف اسلامی طرح دار. دوره اسلامی

آثار دوره صفویه

سرقلیان برنجی، فلزی و طلاکوب و دیگر اشیاء. دوره قاجار

آثار نقاشی،مینیاتور، قاب و آینه. دوره قاجار

بخش مردم شناسی و پوشاک بومی جمعیت های ایرانی

 

 

 

 

 

 

 

 

*پژوهشگر تاریخ و فرهنگ ایران راهنمای گردشگری کُنشگر میراث فرهنگی، گردشگری و زیست بوم خبرنگار آزاد دبیر انجمن مهرگان



1395/10/18
بازدید : 2954


دیدگاه ها

دیدگاه خود را بنویسید