تارنمای فرهنگی مهرگان – گروه گردشگری – سیاوُش آریا*

کارشناسان و باستان شناسان کاخ اَردشیر بابکان را شاهکار مِهرازی ساسانی و ایرانی می دانند. کاخ ساسانی پیروزآباد با نو شدن طبیعت و آغاز فصل بهار، همچون نگینی درخشان دلبری کرده و زیبایی هایش را به رُخ می کشد.

به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان، کاخ اَردشیر بابکان در ده کیلومتری و شمال باختری (غربی) شهرستان پیروز آباد جای گرفته است. این کاخ در رو به روی بَرم یا چشمه ای هزاران ساله و جوشان و همیشه روان که بومیان آن را قُمپ آتشکده می نامند و پهنای (قطر) آن به 50 متر می رسیده، برپا شده است. پیرامون کاخ اَردشیر بر پایه ی نوشته های تاریخی و مدارک موجود، انبوه درختان و طبیعت سرسبز خودنمایی می کرده که هنوز هم اندکی از این پوشش گیاهی پابرجا است.

کاخ اَردشیر بابکان در کنار دژ (قلعه) دختر پیروزآباد، نخستین کاخ گُنبددار ایرانی و ساسانی به شمار می آید که کارشناسان و باستان شناسان از آن با نام شاهکار مِهرازی (معماری) ایرانی نام می برند. در ساخت کاخ اَردشیر از لاشۀ سنگ و ملات گچ به عنوان روکش بهره برده شده است. گچ بری های زیبا و رنگی درون اتاق های کاخ، از ویژگی های بی مانند (منحصربه فرد) آن است. در برپایی این کاخ از هیچ گونه آجری بهره برده نشده است. از دیگر ویژگی های بی مانند کاخ پیروزآباد، بنای تاقدار ساسانی است. زیربنای کاخ 115*55 مترمربع است که این زیربنا با چشمۀ رو به روی آن به 8496 مترمربع می رسد. کاخ اَردشیر بابکان به گمان فراوان در سال 224 میلادی ساخته شده است.

زنده یاد استاد کریم پیرنیا در کتاب سبک شناسی خود دربارۀ کاخ اَردشیر می نویسد : سنگ لاشه در این سازه به گونۀ طبیعی روی هم چیده شده است ... از تاق آهنگ و گُنبد برای پوشش فضاهای گوناگون آن بهره برده شده است ... تا امروز، این آتشکده (کاخ) بزرگ ترین سازۀ سنگ لاشه ای بوده که ساخته شده است.

یاقوت حموی در سدۀ هشتم در«معجم البلدان» دربارۀ این منطقه می گوید : خوش آب و هوا، پاکیزه و زیبا و سبز و خرم است. از هر سو که فردی بخواهد وارد این شهر شود باید شش میل در باغ و بوستان و از زیر درختان سبز و خرم بگذرد تا به دروازۀ شهر برسد.

روانشاد فرصت الدوله شیرازی در آثارعجم می نویسد :  - عقل از مشاهده اَش حیران است. و آن را آتشکدۀ (کاخ) اعظم نام نهاده است. زیرا در پارس بزرگ تر از آن نیست.

جاودان یاد استاد علی سامی، باستان شناس نیز دربارۀ کاخ اَردشیر می گوید : به جرات می توان کاخ ساسانی پیروزآباد را هم ردیف و همتای پارسه (تخت جمشید) دانست. تنها با این تفاوت که در این جا اَردشیرشاه بر تخت نشسته است. از همین روی می توان آن را از ارزشمندترین یادمان های تاریخی و باستانی کشور به شمار آورد.

کاخ اَردشیر دارای سه ورودی است که ورودی اصلی در سمت جنوب است. در باختر(غرب) و خاور(شرق) حیاط کاخ در هر دو سو، دو اتاق با تاق گهواره ای وجود دارد. دو ایوان در شمال و جنوب این بخش ساخته شده که پشت ایوان شمالی سه تاق گنبددار مربع شکل دیده می شود.

برخی از کارشناسان شهر اَردشیر خُوره یا کُوره (شکوه اَردشیر) که کاخ اَردشیر بخشی از آن است را باغی پرشکوه (مجلل) یا پردیس می دانند که همانند پاسارگاد دارای سازه های گوناگون تاریخی با کاربری های متفاوت بوده است.

اما کاخ اَردشیر بابکان و به گونۀ کلی شهرستان پیروزآباد در آغاز بهار و همزمان با جشن جهانی نوروز، نمایی دیگر دارد و زیبایی هایش را به رُخ می کشاند. و هر انسانی را شیفتۀ خود خواهد کرد. در ماه فروردین پوشش گیاهی و گل های سرخ، زرد، سپید و بنفش پیرامون کاخ اَردشیر در کنار مِهرازی چشم نواز و آب همیشه روان چشمۀ آن، دلربایی می کند و انسان را به تو در توی تاریخ شکوهمند ایرانی فرا می خواند. دیدن کاخ اَردشیر و دیگر یادمان های ساسانی این منطقه را در فروردین ماه از دست ندهید.

به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان، کاخ اردشیر بابکان در 100 کیلومتری جنوب خاوری شیراز جای گرفته و با شمارۀ 89 در تاریخ 15 دی ماه 1310 خورشیدی به ثبت ملی رسیده است.

نگاره های زیر را که دوازدهم فروردین ماه گرفته شده است، ببینید :

چشمۀ همیشه جوشان در روبروی کاخ اردشیر که هزاران سال است روان بوده و به قمپ آتشکده نامدار است

بخش اصلی کاخ و معماری چشم نواز آن

گچ بری های بسیار زیبا که همانند کاخ تچر در تخت جمشید است

گنبد کاخ اردشیر را نخستین گنبد در کاخ های ایرانی در کنار دژ دختر پیروزآباد می دانند

حیاط کاخ اردشیر پس از خروج از اتاق شاه نشین و اصلی


نمای پشت کاخ اَردشیر، دید از سمت چهارتاقی

پوشش گیاهی بسیار زیبا در پیرامون کاخ اردشیر در فروردین ماه، هر انسانی را شیفته خود می کند




بوی عطر گل ها تو را سرمست می کند و دیدن معماری بی همتای ایرانی در کاخ اردشیر تو را به اندیشه وا می دارد

سرسبزی طبیعت پیرامون کاخ اردشیر در نوروز، دلربایی می کند


نوروز با زیبایی هایش در کاخ ساسانی اَردشیر، رُخ می نماید
 

*پژوهشگر تاریخ و فرهنگ ایران – راهنمای گردشگری – خبرنگار آزاد – کُنشگرمیراث فرهنگی، گردشگری و زیست بوم – دبیر انجمن مهرگان