کشف یک سازۀ معماری ساسانی در فیروزآباد

پنج شنبه 9 فروردین 1403





کشف یک سازۀ معماری ساسانی در فیروزآباد



 

 

 

 

 






تارنمای فرهنگی مهرگان گروه میراث فرهنگی سیاوُش آریا*

 

 

سازۀ بزرگ معماری با ساختار سنگی از آنِ دورۀ ساسانیان در یکی از کوه های فیروزآباد از سوی یکی از دوست داران میراث فرهنگی کشف شد.

 

به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان، سازۀ معماری با ساختارسنگی به شکل دایره ای (مدون) در پیوند با دورۀ ساسانیان در یکی از کوه های فیروزآباد به تازگی از سوی یکی ازدوست داران میراث فرهنگی شیراز کشف شده است. این دوست دار میراث فرهنگی که دانش آموختۀ اَرشد رشتۀ باستان شناسی نیز است کمابیش یک ماه پیش با آگاهی رسانی یکی از دوستان خود که از بومیان منطقه بوده از این اثر بازدید میدانی کرده است، ولی هیچ آگاهی ای از رَوند به ثبت ملی رسیدن یا نرسیدن آن نداشته است. از همین روی، در سفری دیگر و بازدید میدانی وی به همراه نگارنده که در 28 آذرماه به شهرستان فیروزآباد انجام شد و با پیگیری نگارنده در ادارۀ کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان در بخش ثبت آثارتاریخی و فرهنگی و بررسی های کارشناسان میراث فرهنگی روشن شد که این اثر تاریخی و باستانی از دیده ها پنهان بوده و تا کنون به ثبت ملی نرسیده است. همچنین کارشناسان باستان شناسی ادارۀ کل میراث فرهنگی استان با دیدن نگاره های این اثر با نگرش به ریخت آن و همانندی هایی که این اثر با دیگر آثار هَمسان در کوه های استان داشته و برپایۀ تجربه و دانش خویش، آن را سازه ای مِعماری با ساختاری سنگی برای گورسپاری (تدفین) دسته جمعی و گروهی در کنار یک دیگر دانسته اند که به گورهای سنگ چینی و در نزد تودۀ مردم به «خِرف خانه» نامدار بوده که از آنِ دورۀ ساسانیان است. اما با این همه، کارشناسان باستان شناسی میراث فرهنگی باورمند هستند که، اظهارنظر دقیق و علمی و محکم آن نیازمند بازدیدهای میدانی و بررسی های بیشتر است.

با این همه، نگارنده همۀ داده های لازم و نگاره های اثر را به کارشناسان میراث فرهنگی داده تا با پیگیری های آن ها بتوان پروندۀ ثبتی آن را گشوده و زیر حفاظت و پاسداری ادارۀ میراث فرهنگی شهرستان فیروزآباد و استان قرار گیرد.

 

 

سازۀ معماری کشف شده، به دست عشایر ساخته نشده است

 

 

اما امید صمدی، باستان شناس و هَموَند (عضو) هیات مدیرۀ انجمن فرزندان پارسه که این سازۀ معماری ارزشمند را برای نخستین بار شناسایی کرده است دربارۀ کاربری آن به تارنمای فرهنگی مهرگان گفت : « نقشۀ سازۀ معماری سراسر دایره ای شکل بوده و روشن است که با ژرف نگری (دقت) و نظارت، اثر پدید آمده است. همچنین در سازه از سنگ های بزرگ و جدا شده از کانی (معدن) بهره برده اند که تا حدود فراوانی در شکل دادن و پاک تراش کردن آن ها کوشیده شده است. ویرانه های به جا مانده از اثر، نشان دهندۀ آن است که همانند بسیاری از آثار تاریخی و باستانی، خوشبختانه تا به امروز زیر و رو و آشفته نشده است و دارای سنگ ها و گِل و لای فراوانی نیستند. این اَمر بیانگر آن است که سازه به گمان فراوان دارای دیواره های نه چندان بلند و بدون پوشش بوده است و به گونه ای سازه ای با فضای باز به شمار می رفته است که برای قطعی شدن این فرضیه نیاز به کاوش های باستان شناختی است».

 

صمدی در دنبالۀ سخنانش اَفزود : « بنا بر شواهد موجود همانند موقعیت قرارگیری سازه در بلندای تپه و نبود تکیه به هر دیواره یا صخره ای طبیعی، وجود تکه های شکسته و پراکندۀ سفال و از همه مهم تر پیچیدگی چیدمان دیوارۀ سازه و بزرگی برخی از تکه های سنگ که تا به یک تُن وزن نیز می رسند، به هیچ روی سازۀ موجود اثری ساخته شده به دست عشایر و برای کاربری و نگهداری دام و جانوران نبوده است و نمونه های عشایری موجود که در دشت فیروزآباد نیز، کم نبوده بسیار ساده تر و متفاوت تر با اثر شناخته شده و مورد بحث ما هستند».

 

 

سازۀ معماری کشف شده، می تواند کاربری آیینی داشته باشد

 

 

این باستان شناس و دوست دار میراث فرهنگی دربارۀ این که، گفته می شود شاید کاربری سازۀ معماری کشف شده، گورهای سنگ چینی ساسانی که به «خِرف خانه» نامدار هستند، باشد به تارنمای فرهنگی مهرگان گفت : « درهمۀ نمونه های بررسی و شناخته شدۀ چُنین سازه هایی که در جنوب ایران به ویژه سرزمین پارس کم نیستند، شوربختانه بیشتر آن ها به وسیلۀ سودجویان اَموال تاریخی و فرهنگی به آز (طمع) دستیابی به گنج خیالی و پوچ، شکافته شده اند و در شمار اَندکی از آن ها می توان نقشه یا سازه های مهندسی شده را با بهره گیری از سنگ جدا گشته از معدن یا پاک تراش یافت. همچنین در همۀ نمونه های موجود که اتفاقا ده ها نمونه از آن در همان کوهی که سازۀ معماری مورد بحث قرار گرفته، وجود دارد از سنگ های به اصطلاح لاشه سنگ و پراکنده موجود در بستر طبیعی کوه بهره برده اَند و بدون نمونه و الگوی چیدمانی خاص بر روی هم چیده شده اند تا بستر دُور کالبد را بپوشاند و همگی سر پوشیده بوده است. در نمونۀ موجود که پیش از این نام برده شده، سازه از دید نقشه سراسر گِرد و مهندسی شده برپا گردیده از سنگ های نیمه پاک تراش و فرم داده شده که برخی تا یک تُن می توانند وزن داشته باشند، استفاده شده و به گمان فراوان فضا بدون پوشش بوده است که همگی این شواهد کاربری گورسپاری (تدفینی) به منظور قرارگرفتن جسد یک فرد یا چندین تَن را در این مکان رد می کند. از همین روی و همچنان و با نگرش به شواهد کنونی، سازۀ موجود را می توان اثری با کارکرد آیینی یا دَخمه ای برای آیین (مراسم) دَخمه گذاری بر پایۀ آیین مَزدیَسنا (زرتشتی) پنداشته و هرگونه اظهارنظر بیشتر و علمی تر نیاز به پژوهش های جدی تر همانند کاوش های باستان شناختی دارد».

 

به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان، با کشف این سازۀ معماری با هرکاربری که برای آن قائل باشیم، برگ زرینی دیگر بر بالندگی ها و افتخارات شهرستان فیروزآباد که خاستگاه ساسانیان بوده، اَفزوده خواهد شد و یادگار ارزشمند تاریخی و فرهنگی دیگری شناسایی و به ثبت ملی در آینده خواهد رسید که بی گمان برگ برنده ای در گام نخست برای سرزمین جاویدان پارس و در گام دیگر برای ایران اهورایی خواهد بود. یادمان باشد که سراسر کشور به ویژه سرزمین پارس دارای یادگارهای فرهنگی و گنجینه های بی شماری به یادگار مانده از نیاکان پاک سرشتمان است که پشتوانه و آبرو و شناسنامۀ بالنده و غرورآمیز مردم است و بایسته است با مستندنگاری هرچه زودتر مسوولان میراث فرهنگی از آثار موجود و با کمک و همکاری همۀ مردم و نهادها و سازمان های دولتی و غیردولتی در حفظ و پاسداری از آن ها کوشا باشیم.

 

نگاره های زیر که در تاریخ 28 آذرماه در یک روز ابری و نیمه بارانی گرفته شده است را ببینید :

 

 


کشف سازه معماری دایره ای شکل در یکی از کوه های فیروزآباد


شکل دایره ای سازه معماری و به ویژه بزرگی آن یکی از شگفتی های اثر کشف شده است


سنگ هایی که معماران ساسانی از جای دیگری آورده و در این سازه معماری برای هدفی خاص برپا کرده اند


یک نمونه از سنگ های پاک تراش ساسانی در پیرامون اثر


نمونه ای از سفال های موجود در سطح محوطه


سازه معماری سنگی که کاربری آیینی یا تدفینی باید داشته باشد

 







 

 

 

*پژوهشگرتاریخ ایران و میراث فرهنگی خبرنگار آزاد کُنشگر میراث فرهنگی، گردشگری و زیست بوم راهنمای گردشگری دبیر انجمن مهرگان



1399/10/15
بازدید : 1967


دیدگاه ها

امیرحسین

مناطق مختلف فیروزآباد به عنوان مثال تپه دور اطراف روستا محمد آباد .یا تول محمد آباد است...

دیدگاه خود را بنویسید