تعرض اوقاف در بنای ملی معبد کنگاور!

پنج شنبه 9 فروردین 1403





تعرض اوقاف در بنای ملی معبد کنگاور!



 

 

 

 

 

 

 

 


تارنمای فرهنگی مهرگان گروه میراث فرهنگی سیاوُش آریا*

 

یادمان ارزشمند ملی کاخ ساسانی کنگاور، منسوب به نیایشگاه آناهیتا در استان کرمانشاه، روزهای سختی را سپری می کند. سازمان اوقاف و امور خیریه با نادیده گرفتن قانون های میراث فرهنگی در محوطه و عَرصۀ این یادگار ثبتی، اقدام به پدیداری چاله های غیرمجاز کرده و به لایه های باستان شناسانۀ این بنای تاریخی آسیب رسانیده است.

به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان، درهفتۀ گذشته، یادگار باستانی کاخ کنگاور روی سرخط خبرگزاری ها و روزنامه ها جای گرفت که نگرانی دوستداران میراث فرهنگی و دلسوزان فرهنگ ایرانی را در پِی داشت. داستان از آن جا آغاز شد که سازمان اوقاف و امورخیریه شهرستان کنگاور بدون گرفتن درخواست آگاهی (استعلام) از سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و پروانۀ (مجوز) کار، شبانه اقدام به کَندن 21 چاله برای نرده کشی در محوطه و عَرصۀ کاخ باستانی کنگاور کرده و با دست اندازی (تعرض) به این محوطۀ بی همتا و ارزشمند به لایه های باستان شناسانۀ آن آسیب رسانیده است. از سویی، هم زمان با کَندن چاله ها، سنگ گوری تاریخی از دل خاک بیرون آمده و کشف شد که نشان از راز و رمزهای نهفته و ناپیدا در زیر خاک و کف محوطه دارد. و همین یافتۀ تاریخی نشان می دهد که به هیچ روی نباید بدون هماهنگی از سوی میراث فرهنگی و کار کاشناسی، اقدام به هر نوع کاری کرد.

به هر روی، پس از آگاهی سازمان میراث فرهنگی چاله ها پر می شود. اما سازمان اوقاف در اقدامی شگفت اَنگیز به نهاد قضایی شکایت می کند و خواهان انجام دیوارکشی گِرداگرد امام زاده ای است که در عرصۀ ملی کاخ کنگاور جای دارد تا در آینده بتواند در آن بخش از زمینی که در اصل بخشی از محوطۀ یادمان باستانی کنگاور است، ساخت و ساز کند! اما گویا دست اندرکاران (متولیان) امام زاده ابراهیم نمی دانند یا نمی خواهند بدانند که خودِ بنای امام زاده به ثبت ملی رسیده است و سرپرستی اصلی آن بر دوش سازمان میراث فرهنگی است. هرچند که زیر نظر سازمان اوقاف اداره می شود، ولی برپایۀ قانون های میراث فرهنگی، هر اثری که به ثبت ملی رسیده باشد، سرپرستی آن بر دوش سازمان میراث فرهنگی است و وابسته (متعلق) به همۀ مردم است و شهروندان این حق را دارند تا دربارۀ سرنوشت یادمان های ملی حساس بوده و از سازمان میراث فرهنگی پاسخ بخواهند.

 

قانون های میراث فرهنگی چه می گویند

 

بر پایۀ مواد 558 تا 566 قانون مجازات اسلامی، هر کس بدون پروانه از سازمان میراث فرهنگی و برخلاف ضوابط مصوب اعلام شده از سوی سازمان نام برده شده به تغییر، مرمت، بازسازی، نوسازی (تجدید) و توسعۀ بناها یا تزیینات یادمان های فرهنگی تاریخی ثبت شده مبادرت نماید، به زندان از شش ماه تا دو سال و پرداخت خسارت وارده محکوم می گردد. همچنین در مادۀ 558 این قانون آمده است : هر کس به همه یا بخشی از بناها، اماکن، محوطه ها و مجموعه های فرهنگی تاریخی یا مذهبی که به ثبت ملی رسیده است، یا تزیینات، پیوست ها (ملحقات)، تاسیسات، اشیاء و لوازم و نوشته ها و نقش های موجود در اماکن نام برده شده، که جداگانه نیز واجد ارزش فرهنگی تاریخی یا مذهبی باشند، خرابی وارد آورد، افزون بر جبران خسارت وارده به زندان از یک تا ده سال محکوم خواهد شد.

همچنین مادۀ 560 قانون مجازات اسلامی می گوید : هر کس بدون پروانه از سازمان میراث فرهنگی کشور، یا با تخلف از ضوابط مصوب و اعلام شده از سوی سازمان یاد شده در حریم آثار فرهنگی تاریخی نام برده شده در قانون، مبادرت به عملیاتی کند که انگیزۀ تزلزل بُنیاد آن ها شود، یا در نتیجۀ آن عملیات به آثار و بناهای یاد شده خرابی یا آسیب وارد آورد، افزون بر رفع تخلف و پرداخت خسارت وارده به زندان از یک تا سه سال محکوم می شود.

 

زمانی که اوقاف قانون را دُور می زند

 

سازمان اوقاف و امورخیریه برای دیوارکشی پیرامون امام زادۀ کنار بنای تاریخی و ملی کنگاور (که دراصل در عرصۀ آن جای گرفته) بر آن است تا با حکم قضایی وارد عملیات شود و با فشار آوردن به میراث فرهنگی و حتا تهدید رسانه های شهری و کُنشگران میراث فرهنگی بومی از آگاهی رسانی، کار خود را به سرانجام برساند. اما نیاز به یادآوری است که بر پایۀ قانون، سازمان اوقاف می بایست برای پیگیری درخواست خود و حل و فصل اختلاف خویش با میراث فرهنگی، بر مبنای آیین نامۀ چگونگی رفع اختلافات میان دستگاه های اجرایی به وسیلۀ ساز و کارهای درونی قوۀ مجریه، موضوع تصویب نامۀ شمارۀ ک 37550 ت / 212767 به تاریخ 20 خورداد ماه 1393 معاون اول رییس جمهور و پافشاری دوبارۀ ایشان در بخشنامه ای به تاریخ 6 اَمرداد ماه 1395 پیش ببرد که آشکارا به کلیۀ اداره ها و دستگاه های اجرایی دستور داده است، برای رفع اختلافات دربارۀ زمین ها، بناها و املاک وابسته به خود، موظفند که به وسیلۀ ساز و کارهای درونی قوه مجریه اقدام و از مراجعۀ مستقیم به محاکم دادگستری خودداری کنند. پس چون سازمان اوقاف نیز وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است، حتما باید از این قانون پیروی کرده و برای تعیین تکلیف قضیه به کمیسیون رفع اختلاف دستگاه ها مستقر در استانداری مراجعه می کرد. نه این که بر خلاف این دستورالعمل، به محاکم قضایی رجوع کند و با رفت و آمدهای فراوان و هدر رفت زمان و نیروی انسانی، خیرخواهی ها (مصلحت ها)، روابط و فضای دوستانه میان دستگاه ها را فراموش کند.

2 – بر پایۀ قانون، هر گونه ساخت و ساز یا تغییر در محدودۀ قانونی و حریم شهرها باید با دریافت پروانه از شهرداری انجام بگیرد و هیچ فرد حقیقی یا حقوقی نیز حق ندارد بدون دریافت پروانه، عملیات اجرایی انجام دهد. از همین روی، ادارۀ اوقاف نیز برای دیوارکشی موظف به دریافت پروانه از شهرداری بوده است. اما آیا این رویداد، رُخ داده است؟ در این میان، دو حالت وجود دارد : یا ادارۀ اوقاف چنین رَوندی را گذرانده است که اینک باید بررسی شود که شهرداری چگونه در حریم درجه یک و عَرصۀ آثار باستانی بدون درخواست آگاهی از میراث فرهنگی پروانۀ ساخت و ساز داده است. در حالت دوم، این که اوقاف شهرستان پروانه ای ازشهرداری دریافت نکرده است که در این حالت نیز سراسر ناسازگار (کاملا مغایر) با قانون بوده و باز هم باید واکاوی شود که چرا اجراییات شهرداری متوجه این اقدام نشده است و این اندازه از کار در محل پیش رفته است. همچنین نیاز به یادآوری است که بی گمان حکم صادره از سوی دادرس (قاضی) پرونده به این معنا نیست که اوقاف می تواند بدون مراجعه به شهرداری و دریافت پروانه های لازم، اقدام به عملیات اجرایی در محوطۀ بنای تاریخی و ملی کنگاور کند.

 

میراث فرهنگی باید پاسدار و نگاهبان یادمان های تاریخی باشد

 

آن چه که در یک هفتۀ گذشته در بنای تاریخی کنگاور رُخ داده، نشان از زیر پا گذاشتن قانون های میراث فرهنگی کشور است. از سویی، سازمان اوقاف دارد به میراث فرهنگی فشار می آورد تا پروانۀ نرده کشی گِرداگرد امام زاده را از آن سازمان بگیرد. شوربختانه سازمان میراث فرهنگی شهرستان کنگاور و پایگاه میراث فرهنگی کنگاور و بدتر از همه میراث فرهنگی استان کرمانشاه با فشارهای سازمان اوقاف، بنا است پروانۀ نرده کشی را به این سازمان بدهند و حتا شنیده شده است که سازمان میراث فرهنگی زیر نامۀ اوقاف را نیز دستینه (امضا) کرده و پروانۀ کار را به ادارۀ اوقاف داده است!؟ سازمان میراث فرهنگی باید بداند که دولت تنها پاسداری و نگاهبانی از یادمان های تاریخی فرهنگی و مذهبی را بردوش این سازمان گذاشته است و این یادگارهای ملی وابسته به همۀ مردم است و میراث فرهنگی به هیچ روی نباید از منافع ملی مردم و کشور کوتاه آمده و بر سر آن با نهاد یا سازمانی معامله کند. زیرا در آینده باید پاسخگوی مردم باشد و هرگونه کوتاهی در انجام وظایف سازمان، خیانت به شمار آمده و گناه است. مهم تر از همه این که، بنای تاریخی کنگاور در سیاهۀ (فهرست) موقت و انتظار ثبت جهانی یونسکو جای گرفته و بی گمان هر گونه دست اندازی و یا تغییری در بُنیاد و ساختار محوطۀ باستانی آن، بازدارندۀ ثبت جهانی این یادمان ارزشمند و بی همتا خواهد شد.

در پایان سازمان میراث فرهنگی کشور وظیفه دارد به درستی از یادمان های تاریخی فرهنگی پاسداری و نگاهبانی کرده و در برابر دست اندازی های احتمالی افراد و نهادها و سازمان های دولتی و خصوصی ایستادگی کند و نگذارد کوچک ترین آسیب و خدشه ای به یادگارهای ارزشمند ملی و نیاکانی وارد آید. باید دانست هر گونه کوتاه آمدن در برابر منافع ملی، خیانتی آشکاراست و در تاریخ ثبت خواهد شد. همچنین سازمان اوقاف باید خواسته های به حق دوستداران میراث فرهنگی را اَرج نهاده و قانون های میراث فرهنگی را رعایت کند. از سویی، سازمان اوقاف باید بداند که یک بنای ملی و ثبتی وابسته به همۀ مردم است و در سرنوشت آن، همۀ مردم سهم داشته و تصمیم می گیرند. پس سازمان اوقاف باید به نظر جمعی و خواستۀ ملی مردم احترام گذاشته و پا را فراتر از قانون نگذارد. زیرا قانون برای همه یکسان است.

به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان، در سال 1381 سازمان اوقاف یک بار اقدام به ساخت شبستانی در گوشۀ باختری (غربی) امام زاده ابراهیم کرده که آن زمان میراث فرهنگی با حکم دادگاه از این عمل پیشگیری می کند. اما در سال 1388 ادارۀ اوقاف بدون پروانۀ میراث فرهنگی شبستان را با مصالح ناهمگون و ناهمخوان با امام زاده و بنای تاریخی کنگاور برپا می کند و با وجودی که دادگاه حکم برچیده شدن آن را به میراث فرهنگی می دهد، ولی میراث فرهنگی به اَنگیزه های ناروشن و سیاسی، هیچ گونه اقدامی انجام نمی دهد!؟

اما در اَمرداد ماه امسال اوقاف زمین گوشۀ خاوری (شرقی) امامزاده را سلب مالکیت (خلع ید) کرده و شبانه آغاز به کَند و کاوهای غیرمجاز و پدیداری 21 چاله در محوطه و عَرصۀ بنای تاریخی کنگاور، بدون گرفتن پروانه و درخواست آگاهی از میراث فرهنگی می کند. این در حالی است که بنای تاریخی کنگاور با شمارۀ 31 در سال 1310 به ثبت ملی رسیده است و هرگونه دخل و تصرف در آن ممنوع بوده و جُرم به شمار می آید.

اکنون باید چشم به راه بود و دید که آیا سازمان میراث فرهنگی در برابر فشارهای ادارۀ اوقاف کوتاه می آید یا این که از منافع ملی مردم دفاع کرده و پاسدار و نگاهبان یادمان های تاریخی فرهنگی بوده و نام خویش را در تاریخ به نکویی ثبت خواهد کرد. موضوعی که در هفته های آینده و به زودی روشن خواهد شد. هر چند که رسانه ها و دوستداران میراث فرهنگی نباید بگذارند تا خدشه ای بر این یادمان ارزشمند و بی مانند ملی وارد شود. همچنین باید دانست هیچ نهاد و سازمانی فراتر از قانون نیست و باید قانون را اَرج نهاد و منافع ملی را در نظر گرفت، نه منافع گروهی ویژه.

شهرستان کنگاور در 92 کیلومتری شمال خاوری کرمانشاه جای گرفته است. کنگاور نخستین شهر خاوری استان و به گفته ای دروازۀ ورودی استان کرمانشاه به شمار می آید. مجموعۀ تاریخی کاخ ساسانی کنگاور، منسوب به نیایشگاه آناهیتا با شمارۀ 31 در تاریخ 24 شهریورماه 1310 به ثبت ملی رسیده است.

 

 


 


چاله هایی که در محوطه باستانی بنای تاریخی کنگاور از سوی اوقاف ایجاد شده است




حفاری های غیرمجاز به لایه های باستان شناسانه محوطه آسیب می رساند


دست اندازی به بناهای تاریخی برپایه قانون جرم است

بخشی از امامزاده که در عرصه بنای تاریخی کنگاور جای گرفته است

پر کردن چاله ها از سوی میراث فرهنگی

بنای باستانی کنگاور روزهای سختی را سپری می کند

 

 

 

 

 


 

 

*پژوهشگر تاریخ دبیرانجمن مهرگان خبرنگار آزاد کُنشگر میراث فرهنگی، گردشگری و زیست بوم راهنمای گردشگری




1396/06/02
بازدید : 2250


دیدگاه ها

دیدگاه خود را بنویسید