بی مهری ها به یادمان ساسانی همچنان دنباله دارد
تارنمای فرهنگی مهرگان – گروه میراث فرهنگی – سیاوُش آریا*
یادمان های تاریخی – فرهنگی کشور هرکدام در بدترین شرایط نگهداری و حفاظتی در گوشه ای رها شده و مدیران فرهنگی هم چنان دل خوش به برگزاری نشست ها و هَمایش های پر هزینه و سرگرم کننده هستند تا یادگارهای ارزشمند ملی ما هرکدام در کام مرگ فرو روند.
به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان، درد بی تفاوتی و بی مسوولیتی سراسر این مرز پُرگهر را فراگرفته است و روزی نیست که در روزنامه ها و خبرگزاری ها، گزارش ویرانی، آسیب و تاراج یادمان های ملی را نشنویم. دیگر کم کم دارد برایمان عادی می شود و این درد بسیار بزرگی است. در دولت های نهم و دهم سازمانی که باید به کارهای دانشی (علمی) و آموزشی و ... می پرداخت وارد سیاست شد و میراث نیاکانی را بر باد داد و گنهکاران آن آزادانه و بدون دادخواهی (محاکمه) به سر می برند. همچنین این سیاسی شدن در دولت یازدهم نیز دنباله دارد. و برخی از مدیران میراث فرهنگی کشور چشمان خود را بر روی ویرانی یادگارهای نیاکانی بسته و دست بر روی دست گذاشته تا شاید از آسمان معجزه ای رُخ دهد! گواه این سخنان و ادعا هم روزگار غم بار و پریشان بازمانده های (آثار) تاریخی – فرهنگی کشور است که دست کم نیمی از آن ها با مرگ دست و پنجه نرم می کنند.
یکی از ارزشمندترین این بازمانده ها که در بدترین شرایط نگهداری به سر می برد و روزگار اندوه باری دارد، سنگ نبشتۀ پهلوی ساسانی شاهپورشاه است. یادمانی بی مانند (منحصربه فرد) و یگانه که در میان انبوه زباله ها و باد و باران و آفتاب در گردش گاهی که به «تنگ بُراق» نامدار است در گوشه ای رها شده و در خطر رُبودن و منفجر شدن جای گرفته است. زیرا چند سال پیش تاراجگران پایین این یادمان باستانی را به بهانۀ یافتن گنج منهدم کرده بودند و ما نیز در سال گذشته گزارش آن را در تارنمای فرهنگی مهرگان و خبرگزاری ها بازتاب داده و با رفت و آمد به سازمان میراث فرهنگی مدیرکل این سازمان را آگاه کرده بودیم. اما انگار که " در همچنان بر همان پاشنه که بود می چرخد" ! و پس از گذشت یک سال نه تنها این بازمانده در همان شرایط بد پیشین روزگار را سپری می کند، بلکه به تازگی تکه ای از آن شکسته شده و بر روی زمین افتاده است. با این همه ما بر پایۀ خویشکاری (وظیفه) ملی خود باز هم با رفتن به این سازمان و نشان دادن ژرفای فاجعه، مدیران میراث فرهنگی را آگاه کرده و خواستار رسیدگی و توجه بیشتر به آن شدیم.
کارشناسان، کُنشگران (فعالان) میراث فرهنگی و دوست داران تاریخ و فرهنگ ایران به شدت نگرانند. آنان خواستار رسیدگی و توجه بیشتر مدیران فرهنگی به ویژه سرپرست (متولی) اصلی آن یعنی سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به یادمان های ملی هستند. همچنین این دل سوزان می گویند، اگر شرایط نگهداری بازمانده های نیاکانی به همین رَوند دنباله پیدا کند در چند سال آینده باید بینندۀ نابودی بیشتر آنان بود. از سویی دیگر،کارشناسان خواستار جابه جایی برخی از یادمان های سنگی همانند این سنگ نبشته که بی همتا بوده و در تیر رَس چپاوُل گران جای دارد به گنج خانه (موزه) شده اند.
در همین زمینه علی رضا جعفری زند، باستان شناس که به تازگی از این یادمان بازدیدکرده با تایید شکستگی بخش کوچکی از آن به تارنمای فرهنگی مهرگان گفت : « همان گونه که خود آگاهید به تازگی تکۀ کوچکی از این یادمان شکسته و بر روی زمین افتاده است. این بازماندۀ ملی نه حریم و گُستره ای (عرصه) دارد و نه نگهبان و شناسنامه ای (تابلو). و درگوشه ای میان زباله ها رها شده است و هر دم در تیررَس تاراج گران است و تا دیر نشده باید آن را به گنج خانه جا به جا کرد و مولاژی از آن را ساخت و جایگزین کرد».
دکتر جعفری زند در پاسخ به این پرسش که برخی باورمندند که نباید یادمان های سنگی را جا به جا کرد و با همین شرایط آب و هوایی سازگار شده اند و این کار آسیب رسان است، افزود : « به هیچ روی چنین چیزی نیست. این گروه که چنین سخنانی را به زبان می آورند بازمانده های دیگر کشورها را از نزدیک ندیده اند. شما اگر به باختر (غرب) و روم باستان رفته باشید، می بینید که همۀ یادگارهای سنگی و تندیس ها (مجسمه) را به گنج خانه برده و مولاژی از آن را جایگزین کرده اند و حتا همان ها را هم به درستی پاسداری و حفاظت کرده و برخی را با شیشه های ویژه پوشانده اند. من دربارۀ سنگ نبشته خارک هم همین باور را داشتم و پِیاپی درگفت و گوها و خبرگزاری آگاهی رسانی کردم، ولی گوش شنوایی نبود تا این که آن را ویران کردند. هم اینک این افراد بیایند پاسخ دهند. آیا برای این سنگ نبشتۀ بسیار ارزشمند هم باید چنین رویداد ناگواری رُخ دهد تا بپذیریم که جابه جایی آن بهتر و خردمندانه تر است. همچنین ما باید شرایط امروز و توان مدیریت فرهنگی کشور را بسنجیم. هنگامی که میراث فرهنگی نه توان پاسداری و نگهداری دارد و نه توجه و رسیدگی می کند، پس بهتر است در تیررَس نابخردان و گزندهای طبیعی نباشد. همچنین با پیشرفت تکنولوژی و شیوه های نگهداری دانشی برای این دست یادمان ها در گنج خانه ها راه کارهای بسیاری وجود دارد».
به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان، این یادمان تاریخی - فرهنگی را از هر دیدگاه که بررسی کنیم ارزش بسیار فراوانی دارد. با ژرف نگری (دقت) و مطالعه بر روی برگردان پارسی نوشتۀ آن می توان با شرایط اجتماعی و آداب و آیین های آن روزگار آشنا شد و پِی به باورها و اندیشه های نیاکان پاک سرشتمان برد. از سویی دیگر یک سند نوشته شده (مکتوب) و بر جا مانده از دیدگاه تاریخ اجتماعی است و حتا از دید گسترش (رونق) پیشۀ گردشگری هم می توان به آن نگاه کرد. همچنین این بازمانده از دیدگاه زبان شناسی نیز ارزشمند و قابل پی گیری است و می تواند بخشی از پایان نامۀ دانشجویان این رشته نیز باشد.
سنگ نبشتۀ پهلوی ساسانی شاهپوریکم دربارۀ تیراندازی و توانایی در پرتاب آن است که در گردش گاهی طبیعی به نام «تنگ بُراق» جای گرفته و در 16 دبیره (خط) نگاشته شده است. این یادمان در 23 مهرماه 1376 با شمارۀ 1929 در سیاهۀ (فهرست) یادمان های ملی به ثبت رسیده است.
در زیر فرتورهای این یادمان را که به شوَند مسایل امنیتی تنها از زاویۀ نزدیک است را ببینید :
انبوه زباله ها در گرداگرد یادمان ساسانی رها شده است و مدیران همچنان سرگرم کاغذبازی های اداری هستند