پدیداری جاده بر روی تُل 9 هزار سالۀ نورآباد!

پدیداری جاده بر روی تُل 9 هزار سالۀ نورآباد!

پدیداری جاده بر روی تُل 9 هزار سالۀ نورآباد! تارنمای فرهنگی مهرگان – گروه میراث فرهنگی – سیاوُش آریا* تُل نورآبادِ مَمسَنی روزگار اندوه باری را پشت سر می گذارد. موتورسواران، پِیاپی از روی این یادمان ملی گذر می کنند. بر روی این تپه و در چندین جای آن، جاده پدید آمده است! به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان، تپه های باستانی از این روی ارزشمند هستند که با بررسی و کاوش های باستان شناختی، می توان به شرایط زیست و تاریخ اجتماعی و گاه سیاسی آن منطقه پِی برد. همچنین با کاوش های علمی امروزی که به گونۀ گروهی (تیمی) بوده، می توان به گاهنگاری دقیق آن ها دست یافته و دوران گوناگون تاریخ پُر فراز و نَشیب کشور را بررسی کرد. از سویی، در کاوش ها روشن خواهد شد که آیا زندگی و اِستقرار در این منطقه دنباله داشته و پایدار بوده است، یا این که تنها وابسته به دوره ای ویژه بوده و یا پراکندگی دوره های اِستقرار را در آن می توان دید. این تپه ها از دید مطالعۀ فرهنگی و داده های باستان شناختی بسیار دارای اهمیت بوده و نگهداری و پاسداری از آن ها اَمری بایسته (ضروری) به شمار می آید. با این همه، بسیاری از تپه ها و تُل های باستانی کشور، روزگار ناخوشایندی را سپری می کنند. اما تُل نورآبادِ مَمَسنی در شمال باختر (غرب) استان پارس (فارس) در بدترین شرایط نگهداری و حفاظتی به سر می برد. گذر هر روزۀ موتور سواران از روی تپه، یکی از چالش های بزرگ پیش روی این یادمان ملی است. مالک این تپۀ باستانی بر روی آن کِشت انجام داده و آن را به زمین کشاورزی تبدیل کرده و با این کار به لایه های باستان شناسانۀ آن آسیب رسانده است. انبوه خار و خاشاک در دامنۀ این تپۀ ارزشمند و گِرداگرد آن، چهرۀ زشت و ناخوشایندی را به نمایش گذاشته است. گسترش زمین های کشاورزی تا پایین این تپۀ باستانی و ساخت و سازها و گسترش اَفسارگسیختۀ شهرنشینی در پیرامون تُل نورآباد درگذشته، به بخش هایی از آن آسیب رسانیده و انگیزۀ نابودی یکی از ارزشمندترین تپه های دشت مرکزی نورآباد و استان گردیده است. پدیداری گودال های بزرگ بر روی این تپۀ 9 هزار ساله از دیگر دشواری های این یادمان ملی است. همچنین تعیین نکردن حریم و عَرصۀ تپۀ ارزشمند و باستانی نورآباد از سوی سازمان میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی مایۀ دست اندازی های فراوان به این یادگار باستانی و تاریخی شده است. اما بی گمان یکی از چالش های مهم و پیش روی بیشتر تُل ها و تپه ها در ایران و همچنین تل نورآباد، موضوع مالکیت آن ها است. زیرا بیشتر این یادمان ها مالک خصوصی داشته و میراث فرهنگی هم به مانند همیشه توانایی خرید آن ها را ندارد و این یادگارها را به حال خود رها کرده است. به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان، تُل نورآباد با پهنای 9 هکتار در سوی شمال شهر نورآباد مَمسَنی جای گرفته است. گِرداگرد تُل را زمین های کشاورزی در برگرفته است. این تپه از دید گنجایش (حجم) از بزرگ ترین تپه های استان پارس به شمار می آید و بیش از 23 متر از پهنۀ زمین های پیرامون خود بلندا (ارتفاع) دارد. دیوارۀ شمالی تپه دارای شیب تندی است و یک بریدگی نهرمانند در بدنۀ آن به چشم می خورد. دامنۀ جنوبی تپه به گونۀ دنباله ای به درون زمین های کشاورزی امتداد می یابد. به انگیزۀ نزدیکی تپه به شهر نورآباد و در خطر جای گرفتن آن، باید توجه بیشتری به آن کرد. تپۀ کوتاه دیگری در سوی شمال باختری تپه در درون زمین های کشاورزی دیده می شود که دنبالۀ همین تپه به شمار می آید! آثار اِستقراری در این محوطه از هزارۀ هفتم تا هزارۀ یکم پیش از میلاد (از 9 هزار سال پیش تا 3 هزار سال پیش) تداوم دارد. با وجود نابودی گستردۀ بخش سطح این محوطه و یکنواخت کردن آن (تسطیح)، در برش لایه نگاری بخش بلند (مرتفع) تپه، 5 مرحلۀ اِستقرار از دورۀ هخامنشی و فرا هخامنشی در آن شناسایی شده است. آوَندهای (ظروف) سفالی لاله ای شکل، آوند ها با لبۀ تخت و آوَندهای شانه دار به رنگ سرخ مایل به نارنجی از مراحل اِستقراری 5 ب و 4 ب، به دست آمده است. این آوندها با سفال های دورۀ هخامنشی از پاسارگاد و پارسه (تخت جمشید) قابل سنجش هستند. در آوندهای سفالی کشف شده از مراحل اِستقراری 3 ب، تداوم سنت های سفال گری دورۀ هخامنشی منطقۀ پارس همانند آوندهای شانه دار ساده و کوزه های گردن دار نقش دار (منقوش) به طرح های هندسی موازی و ستونی (عمودی) وجود دارد که این نمونه آوندها از محوطۀ پاسارگاد و «مَلیان» برای دورۀ پس از هخامنشی شناخته شده است. از مراحل اِستقراری 2 ب و 1 ب، گونه ای آوندهای لعاب دار فیروزه ای رنگ به دست آمده است که این گونه آوَند با آوندهای کشف شده از دورۀ اَشکانی در خوزستان همانندی دارد. اما با وجود نابودی گسترده آثار سطحی محوطۀ تُل نورآباد، وجود سه متر آثار دورۀ هخامنشی و فراهخامنشی با پهنای کمابیش دو هکتار دارای اهمیت است. بررسی های مغناطیسی سنجی در بخش بلند این محوطه، نشان می دهد که سازه های مِهرازی (معماری) بزرگی در این محوطه وجود دارد و به همین انگیزه محوطۀ نورآباد در دورۀ هخامنشی و فرا هخامنشی نقش سازنده ای در ساختار سیاسی، اجتماعی و فرهنگی منطقۀ شمال باختر پارس (فارس) داشته است. این تپه در اواخر دهۀ 50 خورشیدی به انگیزۀ موقعیت مکانی زیبنده از سوی سپاه پاسداران به عنوان جایگاه درخُوری برای ساخت قرارگاه در نظر گرفته شد و بخش های شمالی، باختری و خاوری آن به شدت ویران و جاده ای تا بالای تپه کشیده شد. همچنین ورودی تپه نیز، یکنواخت و از پهنای آن بسیار کاسته شد. نگارۀ (عکس) قدیمی تپه، نمایان گر از میان رفتن چندین متر از بلندای آن است. به هر روی با نگرش به ثبت ملی این تپه، میراث فرهنگی، سپاه را از ساخت قرارگاه پشیمان (منصرف) کرد. ارزش این تپه به انگیزۀ تداوم اِستقراری آن است که از هزارۀ هفتم تا یکم پیش از میلاد را در بر می گیرد. در تُل نورآباد، سفال از قدیمی ترین دوره های فرهنگی پارس (فارس) تا دورۀ تاریخی به همراه سازه های خِشتی از دورۀ تاریخی به دست آمده است. تُل نورآباد با شمارۀ 1273 در تاریخ 28 تیرماه 1355 خورشیدی به ثبت ملی رسیده است و هرگونه آسیب رسانی به آن بر پایۀ قانون اساسی گناه (جُرم) به شمار می آید. حریم تل نورآباد ممسنی که چهره ناخوشایندی دارد جاده ای که از روی تپه باستانی می گذرد و جای بسی افسوس دارد شگفت زده نشوید، این جا تل باستانی نورآباد است!؟ گسترش زمین های کشاورزی و ساخت و سازها در پیرامون تپه باستانی ارزشمند شمال غرب استان پارس کِشت و کاشت بر روی تپه ملی جای شگفتی فراوان دارد وضعیت اندوه بار تل 9 هزار ساله نورآباد، بیانگر مدیریت ناکارآمد شهری و استانی است نمونه ای از سفال های موجود بر روی تل نورآباد پژوهشگر تاریخ و فرهنگ ایران – راهنمای گردشگری* – خبرنگار آزاد – کُنشگر میراث فرهنگی، گردشگری و زیست بوم – دبیر انجمن مهرگان 1395/09/29 بازدید : 2004

تارنمای فرهنگی مهرگان – گروه میراث فرهنگی – سیاوُش آریا*

تُل نورآبادِ مَمسَنی روزگار اندوه باری را پشت سر می گذارد. موتورسواران، پِیاپی از روی این یادمان ملی گذر می کنند. بر روی این تپه و در چندین جای آن، جاده پدید آمده است!

به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان، تپه های باستانی از این روی ارزشمند هستند که با بررسی و کاوش های باستان شناختی، می توان به شرایط زیست و تاریخ اجتماعی و گاه سیاسی آن منطقه پِی برد. همچنین با کاوش های علمی امروزی که به گونۀ گروهی (تیمی) بوده، می توان به گاهنگاری دقیق آن ها دست یافته و دوران گوناگون تاریخ پُر فراز و نَشیب کشور را بررسی کرد. از سویی، در کاوش ها روشن خواهد شد که آیا زندگی و اِستقرار در این منطقه دنباله داشته و پایدار بوده است، یا این که تنها وابسته به دوره ای ویژه بوده و یا پراکندگی دوره های اِستقرار را در آن می توان دید. این تپه ها از دید مطالعۀ فرهنگی و داده های باستان شناختی بسیار دارای اهمیت بوده و نگهداری و پاسداری از آن ها اَمری بایسته (ضروری) به شمار می آید. با این همه، بسیاری از تپه ها و تُل های باستانی کشور، روزگار ناخوشایندی را سپری می کنند.

اما تُل نورآبادِ مَمَسنی در شمال باختر (غرب) استان پارس (فارس) در بدترین شرایط نگهداری و حفاظتی به سر می برد. گذر هر روزۀ موتور سواران از روی تپه، یکی از چالش های بزرگ پیش روی این یادمان ملی است. مالک این تپۀ باستانی بر روی آن کِشت انجام داده و آن را به زمین کشاورزی تبدیل کرده و با این کار به لایه های باستان شناسانۀ آن آسیب رسانده است. انبوه خار و خاشاک در دامنۀ این تپۀ ارزشمند و گِرداگرد آن، چهرۀ زشت و ناخوشایندی را به نمایش گذاشته است. گسترش زمین های کشاورزی تا پایین این تپۀ باستانی و ساخت و سازها و گسترش اَفسارگسیختۀ شهرنشینی در پیرامون تُل نورآباد درگذشته، به بخش هایی از آن آسیب رسانیده و انگیزۀ نابودی یکی از ارزشمندترین تپه های دشت مرکزی نورآباد و استان گردیده است. پدیداری گودال های بزرگ بر روی این تپۀ 9 هزار ساله از دیگر دشواری های این یادمان ملی است. همچنین تعیین نکردن حریم و عَرصۀ تپۀ ارزشمند و باستانی نورآباد از سوی سازمان میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی مایۀ دست اندازی های فراوان به این یادگار باستانی و تاریخی شده است. اما بی گمان یکی از چالش های مهم و پیش روی بیشتر تُل ها و تپه ها در ایران و همچنین تل نورآباد، موضوع مالکیت آن ها است. زیرا بیشتر این یادمان ها مالک خصوصی داشته و میراث فرهنگی هم به مانند همیشه توانایی خرید آن ها را ندارد و این یادگارها را به حال خود رها کرده است.

به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان، تُل نورآباد با پهنای 9 هکتار در سوی شمال شهر نورآباد مَمسَنی جای گرفته است. گِرداگرد تُل را زمین های کشاورزی در برگرفته است. این تپه از دید گنجایش (حجم) از بزرگ ترین تپه های استان پارس به شمار می آید و بیش از 23 متر از پهنۀ زمین های پیرامون خود بلندا (ارتفاع) دارد. دیوارۀ شمالی تپه دارای شیب تندی است و یک بریدگی نهرمانند در بدنۀ آن به چشم می خورد. دامنۀ جنوبی تپه به گونۀ دنباله ای به درون زمین های کشاورزی امتداد می یابد. به انگیزۀ نزدیکی تپه به شهر نورآباد و در خطر جای گرفتن آن، باید توجه بیشتری به آن کرد. تپۀ کوتاه دیگری در سوی شمال باختری تپه در درون زمین های کشاورزی دیده می شود که دنبالۀ همین تپه به شمار می آید! آثار اِستقراری در این محوطه از هزارۀ هفتم تا هزارۀ یکم پیش از میلاد (از 9 هزار سال پیش تا 3 هزار سال پیش) تداوم دارد. با وجود نابودی گستردۀ بخش سطح این محوطه و یکنواخت کردن آن (تسطیح)، در برش لایه نگاری بخش بلند (مرتفع) تپه، 5 مرحلۀ اِستقرار از دورۀ هخامنشی و فرا هخامنشی در آن شناسایی شده است. آوَندهای (ظروف) سفالی لاله ای شکل، آوند ها با لبۀ تخت و آوَندهای شانه دار به رنگ سرخ مایل به نارنجی از مراحل اِستقراری 5 ب و 4 ب، به دست آمده است. این آوندها با سفال های دورۀ هخامنشی از پاسارگاد و پارسه (تخت جمشید) قابل سنجش هستند. در آوندهای سفالی کشف شده از مراحل اِستقراری 3 ب، تداوم سنت های سفال گری دورۀ هخامنشی منطقۀ پارس همانند آوندهای شانه دار ساده و کوزه های گردن دار نقش دار (منقوش) به طرح های هندسی موازی و ستونی (عمودی) وجود دارد که این نمونه آوندها از محوطۀ پاسارگاد و «مَلیان» برای دورۀ پس از هخامنشی شناخته شده است. از مراحل اِستقراری 2 ب و 1 ب، گونه ای آوندهای لعاب دار فیروزه ای رنگ به دست آمده است که این گونه آوَند با آوندهای کشف شده از دورۀ اَشکانی در خوزستان همانندی دارد. اما با وجود نابودی گسترده آثار سطحی محوطۀ تُل نورآباد، وجود سه متر آثار دورۀ هخامنشی و فراهخامنشی با پهنای کمابیش دو هکتار دارای اهمیت است. بررسی های مغناطیسی سنجی در بخش بلند این محوطه، نشان می دهد که سازه های مِهرازی (معماری) بزرگی در این محوطه وجود دارد و به همین انگیزه محوطۀ نورآباد در دورۀ هخامنشی و فرا هخامنشی نقش سازنده ای در ساختار سیاسی، اجتماعی و فرهنگی منطقۀ شمال باختر پارس (فارس) داشته است.

این تپه در اواخر دهۀ 50 خورشیدی به انگیزۀ موقعیت مکانی زیبنده از سوی سپاه پاسداران به عنوان جایگاه درخُوری برای ساخت قرارگاه در نظر گرفته شد و بخش های شمالی، باختری و خاوری آن به شدت ویران و جاده ای تا بالای تپه کشیده شد. همچنین ورودی تپه نیز، یکنواخت و از پهنای آن بسیار کاسته شد. نگارۀ (عکس) قدیمی تپه، نمایان گر از میان رفتن چندین متر از بلندای آن است. به هر روی با نگرش به ثبت ملی این تپه، میراث فرهنگی، سپاه را از ساخت قرارگاه پشیمان (منصرف) کرد. ارزش این تپه به انگیزۀ تداوم اِستقراری آن است که از هزارۀ هفتم تا یکم پیش از میلاد را در بر می گیرد. در تُل نورآباد، سفال از قدیمی ترین دوره های فرهنگی پارس (فارس) تا دورۀ تاریخی به همراه سازه های خِشتی از دورۀ تاریخی به دست آمده است.

تُل نورآباد با شمارۀ 1273 در تاریخ 28 تیرماه 1355 خورشیدی به ثبت ملی رسیده است و هرگونه آسیب رسانی به آن بر پایۀ قانون اساسی گناه (جُرم) به شمار می آید.