سنگ نگارۀ شاهنشاهِ هخامنشی آجر پیچ شد!

سنگ نگارۀ شاهنشاهِ هخامنشی آجر پیچ شد!

سنگ نگارۀ شاهنشاهِ هخامنشی آجر پیچ شد! تارنمای فرهنگی مهرگان – گروه میراث فرهنگی – سیاوُش آریا* کاخ هخامنشیِ «بَردَک سیاه» در دَشتستانِ بوشهر روزگار اندوه باری را سپری می کند. سنگ نگارۀ شاهنشاهِ هخامنشی در بدترین شرایط نگهداری و حفاظتی جای گرفته و در درون آجر پیچیده شده است! بَخت آن هم همانند نامش سیاه است. آن اندازه سیاه که زمین و زمان هم، جگرسوز شده و به سوگ او نشسته است. سال های سال است که کسی صدای فریادهای کُنشگران (فعالان) میراث فرهنگی و دلسوزان را نمی شنود. شاید هم بنا نیست کسی آن را بشنود! هر روز و هر دَم، وضعیت بدتری پیدا می کند و یک گام به مرگ نزدیک تر می شود. کسی آیا صدای ناله های «بَردک سیاه» را از گذر زمانه و تو در توی تاریخ، همان تاریخ پُرشکوه و بالنده اَش می شنود؟ کسی این جاست؟ هَلا ! من با شمایم، های ! ... می پرسم کسی این جاست؟ ... صدایی نیست اِلا پِت پِت رنجور شمعی در جوار مرگ* ... به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان، اگر گمان می کنید که این جا به سراغ تاریخ بالَنده و شکوهمند ایرانی آمده اید، راه را نادرست پیموده و جز تَلی از خاک و پایه ستون های شکسته و درهم و بَرهم و سنگ های ترک خورده و نیمه، چیز دیگری نمی بینید! این جا کاخ 2500 سالۀ «بَردَک سیاه» است، همان جایی که نیاکانت با عشق و امید، آن را برپا کردند تا ما میراث داران نابخرد آن باشیم و این بار به جای تازی و مغول و تاتار، خود ویرانگر تاریخ و میراث گذشتگان مان باشیم ... بی مهری ها به این یادمان هخامنشی به اندازه ای است که اگر «مثنوی هفتاد مَن» را هم پُرکنی، هنوز کم است! از در و دیوار غم می بارد این جا. اما این داستان دیروز و امروز نیست. داستانی است که سال های سال است هر روز تکرار می شود و به سادگی از کنارش می گذریم. شاید هم «بردک سیاه» دیگر فراموش شده باشد و یا شاید هم مُرده !؟ نمی دانم ... تنها می دانم که «بردک سیاه» هر روز یک گام به مرگ نزدیک تر می شود. اما نه، هنوز صدای بابک ها و مازیارها در این سرزمین شنیده می شود. این سرزمین فراز و نَشیب های فراوانی را پشت سر گذاشته است و این بار هم ... کاخ هخامنشی «بَردک سیاه» در روستای دورودگاه دَشتستان بوشهر جای گرفته است. پس از گذر از نخلستان های زیبایی که این روزها غبارخشک سالی بر چهره اِشان نشسته و زرد شده، به درِ فلزی زنگ زده و رنگ پریده ای می رسید که در بالای آن، تابلویی زشت و نامناسب آویزان است که خود به اثری تاریخی تبدیل شده و روی آن نوشته : به آثار باستانی بردک سیاه دورودگاه خوش آمدید! پس از ورود و گذر از راهی خاکی که پیرامون آن را درختان نخل فراگفته و هر ساله از شمار (تعداد) آن ها کاسته می شود به جایگاهی خواهید رسید که با تکه های پاره شده و مُشتی حَلبی کهنه، پوشش فلزی زشت و زُمختی را بر روی میله های زنگ زده، برپا کرده اند که زیر آن، پایه ستون ها و سنگ کف درگاه هخامنشی و دیگر آثار سنگی تاریخی جای دارد. آری نشانی درست است. این جا همان کاخ نامدار و پرآوازۀ هخامنشیان، «بَردک سیاه» است. تنها باید چشم ها را شُست و جور دیگری دید! در همان آغاز ورود به این محوطۀ تاریخی که دیگر نشانی از کاخ و تاریخ شکوهمند و بالنده اَش را نمی بینید، شماری آجر که با گچ به هم چسبیده شده، نظرت را جلب می کند. شاید باور نکنید که درون این آجرها، سنگ نگارۀ شاهنشاهِ هخامنشی باشد! و برخی آن را نیم تنۀ داریوش بزرگ می دانند. هر چند با بررسی و پژوهش در می یابید که به گمان فراوان سنگ نگارۀ خشیارشا است. اما چیزی از ارزش آن نمی کاهد. آری سنگ نگارۀ 2500 سالۀ هخامنشی را که احسان یغمایی، باستان شناس با دشواری ها و سختی های فراوان، آن را از زیر خَروارها خاک بیرون کشید تا پرده از رازهای نهفته تاریخ شکوهمند ایران زمین را کنار زند، بدین گونه رها کرده و به هویت و کیستی خود دهن کجی می کنیم. و پاسخ مدیران و سرپرستان سازمان میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی استان بوشهر، هر بار تنها یک چیز است، بودجه نداریم، چه کار کنیم، راهی جز این نیست!؟ کمی جلوتر که می روید با پایه ستون های کرم رنگ و مِشکی رو به رو می شوید که هر کدام در گوشه ای رها شده و بیشتر آن ها در همین چند سال گذشته، ترک خورده و پوسیده شده است. سنگ های هخامنشی شکسته شده را با بدترین روش روی هم اَنباشته و بر روی زمین و کف کاخ ریخته اند. در فصل بارندگی وضعیت این محوطۀ باستانی بدتر است. زیرا از لابه لای سوراخ های محافظی که به عنوان سقف و پوشش بر روی پایه ستون ها گذاشته اند، آب باران می چکد و بر روی آثار سنگی هخامنشی ریخته و آرام آرام انگیزۀ پوسیدگی و نابودی آن ها می شود. یافته های باستان شناختی از این محوطۀ تاریخی نیز، سال های سال است که در سمت راست درِ ورودی و بر روی زمین در کناری با بدترین روش چیدمان بر روی هم اَنباشته شده است و رو به نابودی است که با دیدن آن، دل هر دوست دار تاریخ و میراث ایرانی به درد می آید. این در حالی است که یک پوشش زیبنده و چند قفسۀ شیشه ای (ویترین) به عنوان محافظ آثار، بهای اَندک و ناچیزی دارد و می توان با کمتر از ده میلیون این محوطه را سر و سامان داد و از مرگ نجات. اما همین را هم از او دریغ کرده ایم. زیرا هنوز به درک درستی از فرهنگ و تاریخ ایرانی نرسیده ایم. حتا اگر از دید گردشگری هم به این موضوع نگاه کنیم، می تواند سودآور باشد و چاره گر بیشتر دشواری های امروز. اما این کارها تنها عشق می خواهد و شناخت از فرهنگ و میراث ایرانی و کمی دلسوزی. گفتمانی که امروزه در میان مدیران و سرپرستان کمتر دیده می شود. این روزها حال «بردک سیاه» ناخوش است و در بدترین شرایط نگهداری و حفاظتی به سر می برد. و می ترسم روزی از خواب بیدار شویم که زبانم بریده بادا و آن گاه دیگر، دیر شده باشد، «بَردک سیاه» را دریابیم ... به گزارش تارنمای فهنگی مهرگان، کاخ «بردک سیاه» در سال 1356 شناسایی و مورد کاوش جای گرفت. پایه ستون های مشکی و کرم رنگ از ویژگی های این کاخ است. در این کاخ افزون بر وجود مِهرازی (معماری) برجسته، اشیائی در برگیرندۀ سنگ نبشته با دبیرۀ (خط) میخی، سنگ نگارۀ شاهنشاه و ... به دست آمده است. این کاخ در تاریخ 10 مهرماه 1380 با شمارۀ 4042 به ثبت ملی رسیده است. کاخ «بردک سیاه» در 12 کیلومتری شمال شهرستان بُرازجان در روستای دورودگاه جای دارد. از سروده های زنده یاد اخوان ثالث است. در زیر نگاره هایی را که اواخر مهرماه گرفته شده است، ببینید :* این است وضعیت کاخ هخامنشی بردک سیاه که روزگاری شکوهش سرآمد جهانیان بوده است. افسوس و هزاران افسوس سالهاست که تندیس شاهنشاه هخامنشی به همین شیوه نگهداری می شود و رها شده است و جز خون دل خوردن چه می توان کرد؟ یافته های باستان شناسی کاخ بردک سیاه سال هاست که به همین گونه در بدترین شرایط حفاظتی بر روی هم ریخته شده است آثار سنگی هخامنشی که در حال نابودی است وضعیت اندوه بار نگهداری پایه ستون ها جای هیچ پرسشی را نمی گذارد و جای افسوس دارد سنگ کف درگاه های هخامنشی ترک و شکاف و شکستگی در بیشتر پایه ستون های هخامنشی دیده می شود و رو به گسترش است وضعیت درون کاخ که درحال ریزش بر روی پایه ستون ها است این وضعیت درون کاخ هخامنشی بردک سیاه است دیگر باید سکوت کرد پژوهشگر تاریخ و فرهنگ ایران – کُنشگر میراث فرهنگی، گردشگری و زیست بوم* – راهنمای گردشگری – خبرنگار آزاد – دبیر انجمن مهرگان نوشته مرتبط : بَردک سیاه هخامنشی، رو سیاه شد! 1395/10/08 بازدید : 2041

تارنمای فرهنگی مهرگان – گروه میراث فرهنگی – سیاوُش آریا*

کاخ هخامنشیِ «بَردَک سیاه» در دَشتستانِ بوشهر روزگار اندوه باری را سپری می کند. سنگ نگارۀ شاهنشاهِ هخامنشی در بدترین شرایط نگهداری و حفاظتی جای گرفته و در درون آجر پیچیده شده است!

بَخت آن هم همانند نامش سیاه است. آن اندازه سیاه که زمین و زمان هم، جگرسوز شده و به سوگ او نشسته است. سال های سال است که کسی صدای فریادهای کُنشگران (فعالان) میراث فرهنگی و دلسوزان را نمی شنود. شاید هم بنا نیست کسی آن را بشنود! هر روز و هر دَم، وضعیت بدتری پیدا می کند و یک گام به مرگ نزدیک تر می شود. کسی آیا صدای ناله های «بَردک سیاه» را از گذر زمانه و تو در توی تاریخ، همان تاریخ پُرشکوه و بالنده اَش می شنود؟ کسی این جاست؟ هَلا ! من با شمایم، های ! ... می پرسم کسی این جاست؟ ... صدایی نیست اِلا پِت پِت رنجور شمعی در جوار مرگ* ...

به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان، اگر گمان می کنید که این جا به سراغ تاریخ بالَنده و شکوهمند ایرانی آمده اید، راه را نادرست پیموده و جز تَلی از خاک و پایه ستون های شکسته و درهم و بَرهم و سنگ های ترک خورده و نیمه، چیز دیگری نمی بینید! این جا کاخ 2500 سالۀ «بَردَک سیاه» است، همان جایی که نیاکانت با عشق و امید، آن را برپا کردند تا ما میراث داران نابخرد آن باشیم و این بار به جای تازی و مغول و تاتار، خود ویرانگر تاریخ و میراث گذشتگان مان باشیم ...

بی مهری ها به این یادمان هخامنشی به اندازه ای است که اگر «مثنوی هفتاد مَن» را هم پُرکنی، هنوز کم است! از در و دیوار غم می بارد این جا. اما این داستان دیروز و امروز نیست. داستانی است که سال های سال است هر روز تکرار می شود و به سادگی از کنارش می گذریم. شاید هم «بردک سیاه» دیگر فراموش شده باشد و یا شاید هم مُرده !؟ نمی دانم ... تنها می دانم که «بردک سیاه» هر روز یک گام به مرگ نزدیک تر می شود. اما نه، هنوز صدای بابک ها و مازیارها در این سرزمین شنیده می شود. این سرزمین فراز و نَشیب های فراوانی را پشت سر گذاشته است و این بار هم ...

کاخ هخامنشی «بَردک سیاه» در روستای دورودگاه دَشتستان بوشهر جای گرفته است. پس از گذر از نخلستان های زیبایی که این روزها غبارخشک سالی بر چهره اِشان نشسته و زرد شده، به درِ فلزی زنگ زده و رنگ پریده ای می رسید که در بالای آن، تابلویی زشت و نامناسب آویزان است که خود به اثری تاریخی تبدیل شده و روی آن نوشته : به آثار باستانی بردک سیاه دورودگاه خوش آمدید! پس از ورود و گذر از راهی خاکی که پیرامون آن را درختان نخل فراگفته و هر ساله از شمار (تعداد) آن ها کاسته می شود به جایگاهی خواهید رسید که با تکه های پاره شده و مُشتی حَلبی کهنه، پوشش فلزی زشت و زُمختی را بر روی میله های زنگ زده، برپا کرده اند که زیر آن، پایه ستون ها و سنگ کف درگاه هخامنشی و دیگر آثار سنگی تاریخی جای دارد. آری نشانی درست است. این جا همان کاخ نامدار و پرآوازۀ هخامنشیان، «بَردک سیاه» است. تنها باید چشم ها را شُست و جور دیگری دید! در همان آغاز ورود به این محوطۀ تاریخی که دیگر نشانی از کاخ و تاریخ شکوهمند و بالنده اَش را نمی بینید، شماری آجر که با گچ به هم چسبیده شده، نظرت را جلب می کند. شاید باور نکنید که درون این آجرها، سنگ نگارۀ شاهنشاهِ هخامنشی باشد! و برخی آن را نیم تنۀ داریوش بزرگ می دانند. هر چند با بررسی و پژوهش در می یابید که به گمان فراوان سنگ نگارۀ خشیارشا است. اما چیزی از ارزش آن نمی کاهد. آری سنگ نگارۀ 2500 سالۀ هخامنشی را که احسان یغمایی، باستان شناس با دشواری ها و سختی های فراوان، آن را از زیر خَروارها خاک بیرون کشید تا پرده از رازهای نهفته تاریخ شکوهمند ایران زمین را کنار زند، بدین گونه رها کرده و به هویت و کیستی خود دهن کجی می کنیم. و پاسخ مدیران و سرپرستان سازمان میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی استان بوشهر، هر بار تنها یک چیز است، بودجه نداریم، چه کار کنیم، راهی جز این نیست!؟ کمی جلوتر که می روید با پایه ستون های کرم رنگ و مِشکی رو به رو می شوید که هر کدام در گوشه ای رها شده و بیشتر آن ها در همین چند سال گذشته، ترک خورده و پوسیده شده است. سنگ های هخامنشی شکسته شده را با بدترین روش روی هم اَنباشته و بر روی زمین و کف کاخ ریخته اند. در فصل بارندگی وضعیت این محوطۀ باستانی بدتر است. زیرا از لابه لای سوراخ های محافظی که به عنوان سقف و پوشش بر روی پایه ستون ها گذاشته اند، آب باران می چکد و بر روی آثار سنگی هخامنشی ریخته و آرام آرام انگیزۀ پوسیدگی و نابودی آن ها می شود. یافته های باستان شناختی از این محوطۀ تاریخی نیز، سال های سال است که در سمت راست درِ ورودی و بر روی زمین در کناری با بدترین روش چیدمان بر روی هم اَنباشته شده است و رو به نابودی است که با دیدن آن، دل هر دوست دار تاریخ و میراث ایرانی به درد می آید. این در حالی است که یک پوشش زیبنده و چند قفسۀ شیشه ای (ویترین) به عنوان محافظ آثار، بهای اَندک و ناچیزی دارد و می توان با کمتر از ده میلیون این محوطه را سر و سامان داد و از مرگ نجات. اما همین را هم از او دریغ کرده ایم. زیرا هنوز به درک درستی از فرهنگ و تاریخ ایرانی نرسیده ایم. حتا اگر از دید گردشگری هم به این موضوع نگاه کنیم، می تواند سودآور باشد و چاره گر بیشتر دشواری های امروز. اما این کارها تنها عشق می خواهد و شناخت از فرهنگ و میراث ایرانی و کمی دلسوزی. گفتمانی که امروزه در میان مدیران و سرپرستان کمتر دیده می شود.

این روزها حال «بردک سیاه» ناخوش است و در بدترین شرایط نگهداری و حفاظتی به سر می برد. و می ترسم روزی از خواب بیدار شویم که زبانم بریده بادا و آن گاه دیگر، دیر شده باشد، «بَردک سیاه» را دریابیم ...

به گزارش تارنمای فهنگی مهرگان، کاخ «بردک سیاه» در سال 1356 شناسایی و مورد کاوش جای گرفت. پایه ستون های مشکی و کرم رنگ از ویژگی های این کاخ است. در این کاخ افزون بر وجود مِهرازی (معماری) برجسته، اشیائی در برگیرندۀ سنگ نبشته با دبیرۀ (خط) میخی، سنگ نگارۀ شاهنشاه و ... به دست آمده است. این کاخ در تاریخ 10 مهرماه 1380 با شمارۀ 4042 به ثبت ملی رسیده است. کاخ «بردک سیاه» در 12 کیلومتری شمال شهرستان بُرازجان در روستای دورودگاه جای دارد.

*از سروده های زنده یاد اخوان ثالث است.

در زیر نگاره هایی را که اواخر مهرماه گرفته شده است، ببینید :