تارنمای فرهنگی مهرگان – گروه میراث فرهنگی – سیاوُش آریا*

نابِخردان فرومایه یا همان قاچاقچیان اَموال فرهنگی «اُستودان های» نامدار به شاهزاده اِسماعیلِ مَرودشت را با لاستیک خودرو به آتش کشیده و به آن ها آسیب رسانیده اند.

به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان، داستان پُر درد و اندوه باری است، داستان اُستودان ها یا همان جای نگهداری استخوان مردگان در دورۀ ساسانیان در دامان کوهی در پُشت کوه نقش رستم. اُستودان های این محوطۀ تاریخی که با نام اُستودان های شاهزاده اِسماعیل به ثبت ملی رسیده است، هر بار در تیررَس حادثه ای ناگوار از سوی نابِخردان فرومایه جای می گیرد. روزی با پُتک به انگیزۀ پوچ یافتن گنج به جان سنگ نبشته های (کتیبه ها) پهلوی ساسانی اُستودان ها افتاده و آن را نابود می کنند، روزی دیگر به بهانه های مذهبی و در اصل سوء استفاده از باورهای دینی مردم، رنگ سبز به این آثار تاریخی می پاشند! اما در تازه ترین دست اندازی (تعرض) وحشیانه و نابخردانه، چپاوُلگران اَموال فرهنگی با لاستیک خودرو این یادمان های ارزشمند تاریخی را به آتش کشیده و به آن ها آسیب های برگشت ناپذیری را وارد کرده اند. این تاراجگران که آشکار است بدون نگرانی و دردسر و با خیالی آسوده به کَندن سنگ های پایین کوه، همان جایی که اُستودان ها بر روی آن تراشیده شده است، سرگرم بوده و بخش هایی از این یادگارهای نیاکانی را شکسته اند! همچنین روشن نیست که افراد چگونه توانسته اند به آسودگی از اُستودان ها بالا رفته و در بلندترین بخش آن و بر روی سنگ نبشته پهلوی ساسانی یکی از اُستودان ها، یادگاری بنویسند!؟ موضوعی که با نگرش به جایگاه این محوطۀ تاریخی که بر سر راه جادۀ اصلی آسفالته جای دارد، پرسش های فراوانی را در ذهن هر بیننده ای پدیدار خواهد کرد. از سویی، این محوطۀ باستانی در نزدیکی پایگاه نقش رستم جای دارد و نگاه بانان مجموعۀ نقش رستم و یگان حفاظت سازمان میراث فرهنگی به زودی از هرگونه اقدامی آگاه شده و با آن برخورد می کنند. به هر روی این حرکت نابخردانه، بی گمان با برنامه ریزی و هماهنگی از پیش و آگاهانه انجام شده و زنگ خطری است برای این محوطۀ باستانی. زیرا در چند سال گذشته بارها مورد دست اندازی های گوناگون جای گرفته است. تازه همین تابستان امسال بود که با اقدام های پایگاه جهانی پارسه، طرح پاک سازی رنگ ها و یادگاری نویسی ها اجرا شده بود و این یادگارهای تاریخی فرهنگی جانی دوباره گرفته بودند. اما اِنگار بخت با آن ها یار نبوده است وروشن نیست که چگونه و با گذشت تنها چند ماه پس از طرح پاک سازی، اَفرادی با آسودگی خیال و به این راحتی توانسته اند به آن ها دست درازی کنند.

همچنین این چپاوُلگران سنگ های شکسته شدۀ کوه و پایین اُستودان ها را در پیرامون این محوطه ریخته و رها کرده اند. بی گمان این حرکت معناداری است و جای نگرش و اندیشه دارد و مدیران و سرپرستان میراث فرهنگی باید هوشیار و آگاه باشند. از سویی، این افراد فرومایه در بخش ورودی این محوطۀ باستانی، چندین کَند و کاو غیرمجاز انجام داده و پس از ناکامی خود با زباله و خار و خاشاک گودال ها را پُر کرده اند! نگارنده برای آگاهی بیشتر با مدیر پایگاه جهانی پارسه (تخت جمشید) و نقش رستم گفت و گو کرده است. در همین زمینه، مسعود رضایی منفرد با تایید به آتش کشیدن اُستودان های نامدار به شاهزاده اِسماعیل مَرودشت به تارنمای فرهنگی مهرگان گفت : « این حادثه دو هفته پیش رُخ داده است و من از این محوطۀ باستانی بازدید کرده ام. شوربختانه (متاسفانه) افراد فرومایه و نابخرد با لاستیک خودرو پایین این اُستودان ها را به آتش کشیده و به آن ها آسیب رسانده اند. با این همه ما پیگیری کرده ایم و دستورهای لازم را به بخشداری و دهیاری منطقه داده ایم. زیرا در بحث پاسداری و حفاظت از آثار تاریخی، بخشداری ها و دهیاری ها مسوولیت دارند».

مدیرپایگاه میراث جهانی پارسه و نقش رستم در بخش دیگری از سخنانش افزود : « برای این محوطه طرح فَنس کشی را در نظر گرفته ایم و با نگرش به ابلاغ بودجه در پایان سال، اگر بودجه برسد به زودی گِرداگرد اُستودان ها را فَنس کشی خواهیم کرد».

رضایی منفرد در پاسخ به این پرسش که این آسیب رسانی زمان زیادی می برد و با نگرش به این که محوطه در سر راه جادۀ اصلی جای گرفته است باید این حرکت با برنامه ریزی و هماهنگی انجام شده باشد، تنها به این سخن بَسنده کرده و گفت : « ما گوشزدهای (تذکرات) لازم را به بخشداری و دهیاری داده ایم».

مدیرپایگاه جهانی پارسه و نقش رستم، کَند و کاوهای غیرمجاز را نیز تایید کرده و گفت : « همۀ این کارها در دست بررسی است و به مسوولان ابلاغ شده است».

به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان، اُستودان ها جایگاه نگهداری استخوان مردگان در آیین مَزدایی یا همان زرتشت است که به گونۀ دست کَند بر دامان کوه ها، صخره های بلند و گاه سنگ های بزرگ تراشیده شده است. این یادمان ها از دیدگاه تاریخ اجتماعی، شرایط زیست مردمان گذشته، باورها و مِهرازی (معماری) ساده و زیبا دارای ارزش بسیار فراوانی است. همچنین از دیدگاه پژوهش ها و بررسی های تاریخی و باستان شناختی جایگاه ویژه ای دارند و نگهداری و پاسداری از آن ها اَمری بایسته (ضروری) به شمار می آید.

اُستودان های نامدار به شاهزاده اِسماعیل پشت کوه نقش رستم جای گرفته و به ثبت ملی نیز رسیده است. نام این محوطۀ باستانی از نامی که بومیان به این منطقه داده اند، گرفته شده است. وگرنه در این محوطه هیچ شاهزاده یا اثر مذهبی وابسته به دوران اسلامی وجود نداشته و ندارد.

نگاره های زیر هفتۀ پیش و در تاریکی شب گرفته شده و کمی کیفیت آن پایین است، آن ها را ببینید :

نگاره بهار 95

نگاره بهمن ماه 95

تاراجگران اُستودان های نامدار به شاهزاده اسماعیل مرودشت را به آتش کشیدند

نابخردان فرومایه دوبخش از اُستودان ها را به آتش کشیده و شکسته اند

حفاری غیرمجاز در راه ورودی به مجموعه اُستودان ها، نشان از برنامه ریزی هماهنگ چپاول گران است

استودان کتیبه دار نگاره بهار 95

استودان کتیبه دار نگاره بهمن ماه 95

رنگ و چیزی شبیه قیر را روی سنگ های شکسته شده پایین اُستودان ها پاشیده اند

سنگ هایی که از پایین اُستودان ها کَنده و در پیرامون آن ریخته اند؟

*پژوهشگر تاریخ و فرهنگ ایران – راهنمای گردشگری – خبرنگار آزاد – کُنشگر میراث فرهنگی و گردشگری