تارنمای فرهنگی مهرگان – گروه میراث فرهنگی – سیاوُش آریا*

شهر تاریخی دارابگِرد که از آن با نام یکی از سه شهر بزرگ باستانی سرزمین پارس نام می برند، در بدترین شرایط نگهداری و حفاظتی به سر می برد. این شهر ارزشمند تاریخی که هویت و شناسنامۀ بالَنده و غرورآمیز مردم شهرستان داراب است، امروزه به شهر مردگان تبدیل شده و مردم بومی مردگان خود را در حریم درجه یک آن به خاک می سپارند.

به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان، دارابگِرد، این کهن شهر بی همتای باستانی امروزه همانند هر چیزی است جز یک اثر ملی و تاریخی! زخم های ژرفی بر پیکرۀ ناتوان (نحیف) و رنجور شهر دارابگرد نواخته شده، ولی اِنگار کسی صدای ناله های او را نمی شنود. شهر تاریخی دارابگِرد همانند کودک یتیمی است که بدون سرپرست رها شده و هر روز با چالش تازه ای رو به رو می شود. دارابگِرد روزگار اندوه باری را سپری می کند و شرایط هر روز برایش بدتر می شود، کاش مَرهمی بر زخم های کهنه اَش باشیم و او را دریابیم.

اما سال های سال است که تپه های دارابگِرد به جایگاهی برای پیست موتور سواری تبدیل شده است و موتور سواران بومی به آسودگی در این شهر باستانی و کهن، بدون هیچ نگرانی پَرسه می زنند. اَنبوه زباله های خانگی و پلاستیکی در کنار و حریم درجه یک این یادمان ملی رها شده و صحنۀ زشت و زننده ای را به نمایش گذاشته است. نخاله های ساختمانی با وجود هُشدارها و گزارش های نگارنده در چندین سال گذشته، پِیاپی در ورودی و حریم شهر تاریخی دارابگِرد، بدون هیچ نظارتی ریخته می شود. سازه های ساختمانی ناهمخوان و ناهمگون با زیر پا گذاشتن قانون های میراث فرهنگی در نزدیکی این یادمان باستانی و حریم آن سر برآورده و آسیب های برگشت ناپذیری را به آن زده است.

بی گمان بدترین چالش شهر باستانی دارابگِرد را می توان خاک سپاری مردگان در نزدیکی و حریم درجه یک آن دانست که افزون بر ویرانی لایه های باستان شناسانۀ این کهن شهر، با قانون های میراث فرهنگی هم ناسازگار بوده و آیندۀ ناروشنی را پیش روی این یادگار ملی جای خواهد داد. همچنین خاک سپاری مردگان از ثبت جهانی آن در آینده، به عنوان یکی از شهرهای دایره ای شکل باستانی ایران نیز، پیشگیری خواهد کرد. از سویی، تابلو سازمان اوقاف مبنی بر ممنوعیت خاک سپاری مردگان از سال 1388 به این سو، هم نتوانسته است از خاک سپاری ها پیشگیری کند.

دردهای دارابگِرد یکی دو تا نیست. دردهای این کهن شهر خود یک «مثنوی هفتاد مَن» است. اما اگر گوشۀ چشمی به آن داشته و کمی با آن مهربان باشیم، می توان دردهایش را درمانگر بود. اگر سرپرستان میراث فرهنگی شهرستان داراب، به جای دادن نشانی نادرست و گفت و گوهای (مصاحبه) غیرعلمی با خبرگزاری ها و روزنامه ها، مبنی بر درازترین دیوار خشتی جهان!، بزرگ ترین شهر دایره ای شکل (مدور) جهان و از این دست گفت و گوها، کمی هم به فکر دارابگِرد که هویت و شناسنامۀ این شهر است، بودند؛ بی گمان امروز وضعیت دارابگِرد بهتر و زیبنده تر بود. هر چند با بودجه های اَندک شهرستانی و حتا استانی میراث فرهنگی نمی توان کار ارزنده ای برای این یادگار تاریخی انجام داد. اما باید این موضوع به یک گفتمان ملی تبدیل شود تا بتوان از چالش های آن کاست. همچنین پاسداری و نگاه بانی از یادمان های تاریخی تنها بر دوش سازمان میراث فرهنگی نیست و همۀ نهادها و اُرگان های دولتی باید با سازمان میراث فرهنگی همکاری کنند. زیرا دارابگرد پیشینه و هویت ملی مردم منطقه به شمار می آید.

 به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان، اَردشیر بابکان بُنیادگذار دودمان ساسانی پیش از آن که به پادشاهی برسد، دارابگرد را به قلمرو خود در آورده و جایگاه فرماندهی خود را از همین شهر گسترش می دهد. در این شهر بقایای کَندگ (خندق) از زمان ساسانیان برجای مانده و دارابگرد در روزگار ساسانیان رونق فراوانی داشته است. باستان شناسان از دارابگرد به عنوان نخستین شهر دایره ای شکل ساسانی نام می برند و همۀ این ها ارزش این یادمان تاریخی را دوچندان می کند. شهر باستانی دارابگرد، امروز تنهاتر از هر زمانی است و دست یاری به سوی من و تو دراز کرده است، دستان آن را بگیریم، نکند که فردا دیر باشد.

شهر تاریخی فرهنگی دارابگرد در 7 کیلومتری شهرستان داراب و در 240 کیلومتری جنوب خاوری (شرقی) شیراز جای گرفته است و با شمارۀ 14 در تاریخ 24 شهریورماه 1310 به ثبت ملی رسیده است.

ورودی شهر باستانی دارابگرد که هیچ همخوانی و همگونی با یک اثر ملی که بنا است در آینده جهانی شود، ندارد

تابلو معرفی اثر تاریخی که به جایگاهی برای تبلیغات تبدیل شده است!

با وجود ممنوعیت خاکسپاری مردگان باز بیننده دفن مردگان در حریم درجه یک شهر باستانی دارابگرد هستیم

سازه های ناهمخوان و غیرمجازی که در حریم درجه یک شهر تاریخی دارابگرد سربرآورده اند!؟

انبوه نخاله های ساختمانی سال هاست که در چند متری یادمان ملی ریخته می شود و هیچگونه نظارتی وجود ندارد

تپه باستانی که به پیست موتورسواری تبدیل شده است!؟

سال های سال است موتورسواران  به راحتی در شهر باستانی دارابگرد می چرخند و هیچ کس پاسخگو نیست

وجود این تابلو هم نتوانسته است از ریختن زباله ها پیشگیری کند و دقیقا پشت تابلو انبوه زباله ها را می بینید

انبوه زباله ها در کنار تپه های باستانی دارابگرد، دهن کجی به هویت ملی است

*پژوهشگر تاریخ و فرهنگ ایران – راهنمای گردشگری – خبرنگار آزاد – کُنشگر میراث فرهنگی، گردشگری و زیست بوم – دبیر انجمن مهرگان