تارنمای فرهنگی مهرگان – گروه گردشگری – حمیدرضا سُروری*

دِیر ساناهین (Sanahin) یکی از برجسته‌ترین آثار معماری ارمنستان است که در شمال این کشور کوچک در استان لوری (Lori) و ناحیه آلاوردی (Alaverdi) جای دارد.

به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان، ساناهین در زبان اَرمنی به معنای این است که این یکی از دیگری کهن تر است و به نظر می‌ر‌سد اشاره دارد به کهنگی بیشتر این دیر در مقام سنجش با دیگر دیر موجود در این منطقه یعنی دیر هاقپات (Haghpat). تاریخ دقیق ساخت دیر چندان روشن نیست، ولی به نظر می‌ر‌سد در میانۀ سدۀ دهم میلادی ساخته شده است. بر پایۀ دیدگاه گانزاکتسی (Gandzaketsi)  مورخ ارمنی، دیر در آغاز به وسیلۀ کشیشی ارمنی ساخته شده که مذهب ارتدکس کالسدونی (chalcedonian) را نپذیرفت و از بیزانس به ارمنستان مهاجرت کرد. دیر از چند بخش تشکیل شده است، از جمله کلیسای سنت آستواتساتسین یا مادر مقدس که در میانۀ مجموعه جای دارد و میان سال های 944 - 928 میلادی ساخته شده است.

 پیش تالار(Gavit) کلیسا در سال1211 م، برپا شده است. پیش تالار تاق هایی کوتاه دارد که باعث می‌شود با شکوه تر به نظر رسد. کلیسای آمنا پرکیچ (St.Amenaprkich)، یا (All savior) در نزدیکی سنت آستواتساتسین جای دارد و به وسیلۀ شهبانو (Khosravanuysh) همسر آشوت سوم بخشنده، ساخته شده است. کلیسا ساختاری چلیپایی شکل دارد و بر اساس جایگاهش بر دیگر بناها مشرف است. پیش تالار این کلیسا نیز در سال 1181 م، ساخته شده است. کلیسای سنت هاروتیون (St.Harutyun)، کلیسای سنت کاراپت (St.Karapet)، کلیسای سنت هاکوب (St.Hakob)، کلیسای کوچک گریگور، مرکز نسخه‌های خطی، سالن ناهارخوری، آرامگاه‌ها‌ی بزرگ‌زادگان محلی، برج ناقوس کلیسا، دانشکده و کتابخانه از دیگر بخش های دیر به شمار می‌روند.

بیش از 50 چلیپا سنگ در ساناهین وجود دارد که از نامدارترین آن ها می‌توان به خاچکار گریگور تئوتیوردی (Tuteordi)  اشاره کرد. ارمنی ها به چلیپا سنگ خاچکار می‌گویند و این صلیب ها نمونه‌هایی از کارهای درجه یک سنگ‌تراشی در ارمنستان به شمار می‌آیند.

 کف کلیساها نیز، پر است از سنگ گورهای باستانی که دارای نقشمایه‌های مذهبی و کهن ارمنی است. دیر ساناهین همراه با دیر هاقپات در سال 1999 م، در فهرست بناهای با ارزش کشور ارمنستان در سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) به ثبت جهانی رسیده است.

نگاره های زیر از دیرساناهین را ببینید :

 نگاره ها از حمید رضا سُروری است

*کارشناسی اَرشد باستان شناسی – دانشجوی دکترای هند شناسی