به اَنگیزۀ 15 بهمن، زاد روز پوران فرخزاد، بانویی با اندیشۀ سبز

پنج شنبه 9 فروردین 1403





به اَنگیزۀ 15 بهمن، زاد روز پوران فرخزاد، بانویی با اندیشۀ سبز



 

 

 






 

تارنمای فرهنگی مهرگان گروه ادبیات سیاوُش آریا*

 

 

بانو پوران فرخزاد، نامی آشنا برای دوست داران تاریخ و فرهنگ و ادب ایرانی در سراسر جهان است. او در 15 بهمن ماه، زاده شد و در دی ماه زندگی را بدرود گفت و شاید از این دید بتوان او را فرزند زمستان نامید. اما آنچه دربارۀ پوران فرخزاد کمتر می دانیم، این است که، او بانویی با آرمان های بلند و اَندیشۀ سبز بوده و همواره آرزوی نیکش برقراری آشتی و داد و بازگشت به روزهای شکوهمند ایران باستان بود.

 

به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان، خانوادۀ بزرگ فرخزاد را همۀ دوست داران ادب، هنر و فرهنگ ایران زمین می شناسند. خانواده ای میهن پرست و تاثیرگذار بر ادب و هنر و فرهنگ ایران زمین. بی گمان ایران معاصر وامدار خدمات فرهنگی اَرزندۀ خانوادۀ فرخزاد بوده و است و همواره نام بلندشان بر چکاد (قله) ادب و هنر و فرهنگ ایرانی درخشان و فروزان است. اما پوران فرخزاد زادۀ 15 بهمن ماه 1311خورشیدی و فرزند سرهنگ محمدباقر فرخزاد و بانو توران وزیری تبار بود که تنها یک روز پس از زاد روز خواهرش، همان «فروغِ» ادبیات ایران و در 9 دی ماه 1395 خورشیدی جامعۀ فرهنگی و هنری کشور را تنها گذاشت تا ایران واپسین فرد فرهنگی از خانوادۀ بزرگ فرخزادها را از دست بدهد و در سوگی همیشگی باشد. هرچند که، یاد و نام خانوادۀ فرخزاد همواره زنده و پایدار در دل دوست داران فرهنگ و ادب ایرانی برجای خواهد ماند. بانو پوران را باید کامل کنندۀ راه فروغ و فریدون دانست. هرچند بیشتر مردم او را با نام چکامه سُرا (شاعر) می شناسند، ولی او ایران شناس، نویسنده، منتقد ادبی و پژوهشگری کوشا و ژرف نگر بود و گفتمان زنان در آثارش نیز، پُر رنگ بوده و جایگاه ویژه ای داشت.


 


بانو پوران فرخزاد

 

 


مهر به میهن، جایگاه ویژه ای در آثار پوران فرخزاد داشت

 

 

اما مهر به میهن و فرهنگ ایرانی جایگاه ویژه ای در خانوادۀ بزرگ فرخزادها به ویژه زنده یاد بانو پوران داشت که نگارنده اَفزون بر خواندن آثار او، از نزدیک نیز بینندۀ این جُستار بوده است. شادرُوان پوران فرخزاد بسیار به ایران و فرزندان ایران عشق می ورزید و همواره ستایش گر تاریخ شکوهمند و باستانی ایران بود و در بیشتر سروده ها و آثار او می توان آن را دید. با هم بخش کوتاهی از سرودۀ «کورش بزرگ» بانو پوران فرخزاد را می خوانیم :

 

در ابتدای تاریخ، شاخی شِکفت در خاک  /   در رخشه رخشۀِ نور، در شعله شعله ای پاک

از راه دور آمد، از بامِ کوهِ خورشید       /   از تخت گاه شیران، از فَره هایِ جمشید

شاهی و شهریاری از جنسِ آریایی        /   استوره ای خدایی، شاهینِ آسیایی

......

فرهنگِ ما برآمد از فَره های کورش       /    از فَرۀ  خدایی به فَره های کورش

ایران به نام کورش، کورش به نام ایران  /    شیران شرزۀ  مهر، مِهرانه های ایران

تا شاخِ تاک جوشد، جوشاست نام کورش  /    تا این سپهر گردد، پایاست نام کورش.

 

اما دلبستگی و شیفتگی به ایران و ایرانی تنها در سروده های زنده یاد پوران فرخزاد خلاصه نمی شد و در داستان ها، پژوهش و نوشتارهای او پیوسته موج می زد. آنگاه که، پژوهشی نو دربارۀ آیین مهر در دفتر «مُهرۀ مهر» موسسه انتشارات نگاه در سال 1386 خورشیدی به زیور چاپ آراسته است. و یا دفتر «کارنمای زنان کارای ایرانی» را که در نشر قطره به سال 1381 خورشیدی به چاپ رسانده بود، نشانه هایی پر رنگ از مهر به میهن و مردم ایران را می توان در آن ها جست و جو کرد. در دنباله، نگارنده با یادکرد خاطره ای کوتاه از آرزو و اَندیشۀ سبز شادروان بانو پوران فرخزاد، خواهد گفت.


 

 


در یک روز گرم تابستانی در شهریورماه 1384 خورشیدی بود که گوشی همراه من زنگ خورد، آن سوی خط تلفن آوای مهربان و گرم بانویی شنیده می شد که گفت : «پسرم، من پوران هستم!». و این نخستین بار و آغاز پیوند نگارنده با خانوادۀ بزرگ فرخزادها بود. در نامه ای که آن سال ها برای زنده یاد پوران فرخزاد در حاشیۀ یکی از کتاب هایشان نوشته و با هماهنگی انتشارات کتاب و به نشانی کتاب سرا فرستاده بودم، پس از چند ماهی نامه به دست او رسیده و تلفن من را که در نامه آمده بود برداشته و خود به من زنگ زد. هنوز هم نخستین گفت و گو را به یاد دارم و در گوشم ماندگار شده  است! دو سال پس از آن روز، در پاییزی سرد به دیدارش رفتم. تهران، خیابان میرداماد، میدان مادر (محسنی کنونی). نخستین باری بود که چهرۀ گشاده و مهربان و درد کشیده اَش را دیدم. درد میهن داشت، امید و آرزوهای نیک پِی و خجسته ای برای ایران در سر می پروراند. آن روز ناهار را با هم بودیم و ساعت ها دربارۀ ایران و فرهنگ ایرانی و تاریخ پرآوازه و شکوهمند و بالنده اَش سخن گفتیم ...

به یاد می آورم که در دیدارهای پِیاپی و هر ساله ای که با وی داشتم، یک آرزوی بزرگ داشت. آرزو داشت که روزی بیاید تا بتواند جشن نوروز را در کنار مردم ایران و در بارگاه کورش بزرگ در میراث جهانی پاسارگاد باشد و خوان (سفره) نوروزی را پهن و گسترده کرده و این جشن جهانی را برپا دارد. همیشه آرمانش سربلندی ایران و ایرانی بود و آرزوهای سبز برای فرهنگ و هنر کشور داشت. دوست داشت یک بار دیگر به شهر راز، شیراز بیاید و به گفتۀ خودش در سرزمین مهر و ناهید با حافظ رازوارانه اَش خلوت کند و عاشق شود. به سرزمین مهر و دوستی و غرورآمیز پارسه (تخت جمشید) برود و بار دیگر شکوه ایرانی را در آن جا ببیند. همواره می گفت، بشود که باشیم و همه با هم درخشش دوبارۀ ایران و فرهنگ ایرانی و سربلندی و آبادانی ایران اهورایی را ببینیم (همین جستار را در دفتر خاطره های من در تابستان 1387 خورشیدی نگاشته بود) و اما ...

 

بانو پوران را باید واپسین بازماندۀ فرهنگی خانوادۀ فرخزادها دانست. زنی مهربان و گشاده رو و میهن پرست از میان ما رفت و ایران را تنها گذاشت و داغ دار خود کرد... همچنین در رفت و آمدهای پِیاپی و سالانۀ نگارنده به خانۀ زنده یاد پوران فرخزاد بود که با چند تَن از فرهیختگان و شاعران جوان و گذشتۀ کشور از نزدیک آشنا شدم که همچنان دوستی ها دنباله دارد و از آن جمله : بانو بهاره رضایی، چکامه سُرای خوش ذوق و جوان کشورمان است که در میان نسل جوان خوش درخشیده است.

 


 


آثار چاپ شدۀ پوران فرخزاد

 

 

همان گونه که در آغاز نوشتار آمد، زنده یاد بانو پوران فرخزاد در زمینه های گوناگون فرهنگی کوشا بوده و دست به پژوهش های گسترده ای زده که برآیند آن ها در برگیرندۀ دفترهای ارزشمندی شده است که در این جا به برخی از آثار چاپ شدۀ او اشاره خواهیم داشت.

 

مجموعه داستان «دیداری در پاییز» انتشارات پدیده، 1350 خورشیدی.

دفتر شعر «خوشبختی در خوردن سیب های سرخ» سال 1352 خورشیدی.

«از همت بلند» نشر جام، 1362 خورشیدی.

مجموعه داستان «هفت زن، هفت داستان» راهیان اندیشه، 1376 خورشیدی.

«کارنامۀ به دروغ» جستاری نو در شناخت اسکندر مغانی با اِلِکساندر مقدونی، در ردۀ ایران شناسی، انتشارات علمی 1376 خورشیدی.

«دانشنامۀ زنان فرهنگ ساز ایران و جهان» (دردو پوشینه با عنوان اصلی، زن از کتیبه تا تاریخ) انتشارات زریاب، 1378 خورشیدی.

«نیمه های ناتمام» سیری در شعر زنان از رابعه تا فروغ، کتاب سرای تندیس، 1380 خورشیدی.

«اوهام سرخ شقایق : برگزینی از اشعار زنان زمان» نشر ناژین، 1380 خورشیدی.

«کسی که مثل هیچ کس نیست» دربارۀ فروغ فرخزاد با همکاری مسعود قاسم زاده، نشر کاروان، 1381 خورشیدی.

«زنان همیشه : گزیده شعرهای کلاسیک، نیمایی و آزاد شاعران زن ایران» ( 1330 تا 1380 خورشیدی)، انتشارات نگاه 1381 خورشیدی.

«زن شبانۀ موعود» (نشان زن در آثار سهراب سپهری)، انتشارات نگاه، 1383 خورشیدی.

 

آثاری که بانو پوران فرخزاد برگردان (ترجمه) کرده اند نیز بر این پایه اَند :

 

مجموعه داستان های کوتاه جای دیگر، جان بوینتن پریستلی، نشر راهیان اندیشه 1378 خورشیدی.

مردی بر بال های آینده، اثر نوستراداموس، مرکز نشر صدا 1375 خورشیدی.

رویای یک مرد مسخره و افسانه های آقای استرنبری از جی. بی پریستلی و فئودور داستایوسکی.

 

 

و سرانجام پوران فرخزاد در زمستان سال 1395 خورشیدی و پس از دو هفته بستری شدن در بخش مراقبت های ویژه در بیمارستان ایرانمهر به کما رفته و در روز پنج شنبه نهم دی ماه بر اثر ایست قلبی در گذشت تا ایران واپسین یادگار خانوادۀ بزرگ فرخزادها را از دست بدهد. اما بی گمان مرگ پایان کار نیست و تنها تَن و کالبد از میان رفته، ولی اَندیشه و روان و فرَوَهَر پاک و آثار ارزشمند او برجای مانده و دوست داران فرهنگ و ادب ایرانی، هرگز خانوادۀ بزرگ فرخزادها به ویژه بانو پوران را از یاد نخواهند برد.

روانش در آرامش و شادی و سرای روشنایی جایگاهشان باد. ایدون باد، ایدون ترج بادا...

 

 

 

 

 





 

*پژوهشگر تاریخ ایران و میراث فرهنگی راهنمای گردشگری کُنشگر میراث فرهنگی، گردشگری و زیست بوم خبرنگار آزاد دبیر انجمن مهرگان



1399/11/14
بازدید : 1190


دیدگاه ها

دیدگاه خود را بنویسید