آقای ضرغامی، کار شما پاسداری از میراث فرهنگی است، نه مسایل کشاورزی

جمعه 10 فروردین 1403





آقای ضرغامی، کار شما پاسداری از میراث فرهنگی است، نه مسایل کشاورزی



 

 

 

 

 

 

 

تارنمای فرهنگی مهرگان گروه میراث فرهنگی سیاوُش آریا*

 

سفرهفتۀ پیش وزیر میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی به سرزمین زرخیز پارس و بیان دیدگاه های غیرکارشناسانۀ وزیر میراث فرهنگی دربارۀ میراث جهانی پاسارگاد با واکنش های به هنگام و گوناگون کارشناسان و کُنشگران میراث فرهنگی و نمایندگان خانه ملت (مجلس) همراه شد. اما آنچه بایستۀ یادآوری است و باید وزیر میراث فرهنگی کشور بداند،این است که خویشکاری (وظیفه) وزارت میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی پاسداری و حفاظت از میراث فرهنگی و یادمان های تاریخی و فرهنگی کشور است و نه مسایل کشاورزی و دشواری های اقتصادی مردم.

 

به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان، ارزش و اهمیت یادمان های تاریخی و فرهنگی کشور که به ثبت جهانی در سازمان یونسکو رسیده اند بر کسی پوشیده نیست. همچنین با ثبت جهانی یک یادمان تاریخی و یا فرهنگی از هر کشوری، اَفزون بر جایگاه ویژۀ آن یادگار فرهنگی و تاریخی در درون کشورها، اثری است وابسته به همۀ کشورهای جهان. به سخنی روشن تر زمانی که یک یادمان تاریخی و یا فرهنگی به ثبت جهانی در سازمان یونسکو می رسد آن یادگار تاریخی و فرهنگی متعلق به همۀ مردم جهان است و کشورها خویشکاری دارند تا به بهترین روش و ابزار از یادمان جهانی کشور خود پاسداری و نگاهبانی کرده و در صورت نیاز از سازمان یونسکو کمک و راهنمایی و یا مشورت بگیرند. از سویی، برپایۀ قانون های میراث جهانی  و سازمان یونسکو، هرگاه کشوری در پاسداری و نگهداری از میراث جهانی خود کوتاهی کرده و یا خطری برای آن، چه به گونۀ طبیعی و چه غیرطبیعی پدید آورد  سازمان یونسکو با هشدار، آن یادمان تاریخی و یا فرهنگی را از ثبت خارج کرده و یا نمرۀ منفی می دهد و آن کشور باید متعهد شود تا دشواری های یادمان جهانی خود را هرچه زودتر و با شتاب برطرف کند. پس میراث جهانی یک کشور پیرو (تابع) قانون های ویژه ای است و بایسته است تا کشورها به آن قانون ها پایبند بوده و مو به مو اجرا کنند.

اما وزیرمیراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی در سفر هفتۀ پیش خود به سرزمین همیشه جاوید پارس و در میان مردم شهر پاسارگاد با بیان دیدگاه های غیرکارشناسانه و غیرعلمی و احساسی از حفر چاه آب در حریم میراث جهانی پاسارگاد برای کشاورزی و کم شدن (انقباض) حریم آن سخن گفته بود. هرچند که، با واکنش های به هنگام کارشناسان در خبرگزاری های رسمی و معتبر و به چالش کشیدن چُنین دیدگاهی در شبکه های اجتماعی از سوی دوست داران و کُنشگران میراث فرهنگی، یک گام به عقب رفته و سخنان خود را درست کرده و گفته است، به سبب دشواری های پیش روی کشاورزان و زمین داران درخواست کم و کوتاه شدن حریم میراث جهانی پاسارگاد را داریم. ازهمین روی، بازرسان و کارشناسان میراث فرهنگی و مدیران مربوطه در ادارۀ کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان پارس را برای بررسی به محوطۀ جهانی پاسارگاد فرستاده است.

 

 

وزیر میراث فرهنگی : کشاورزی به روش کنونی تهدیدی جدی برای آثار تاریخی پاسارگاد است

 

 

وزیر میراث فرهنگی کشور : هرچند موضوع کم آبی و دشواری های کشاورزان به گونۀ مستقیم به سرکار مربوط نیست،ولی بد نیست بدانید بنا بر دیدگاه های کارشناسی همۀ کُنشگران و مدیران مسوولیت پذیر و دلسوز زیست بومی (محیط زیست) کشور و استان، وضعیت آبی سرزمین پارس از بحران گذشته و بسیار ناپایدار و شکننده است و ردۀ نخست فرونشست زمین در ایران و حتا جهان شوربختانه از آنِ استان پارس است. زیرا بیش از چهار دهه بدون ضابطه و پایبندی به قانون، و با کَندن چاه های آب مجاز و به ویژه غیرمجاز از سوی همان کشاورزانی که وی از جانب آن ها سخن گفته اید، آب های زیر زمینی بیش از اندازۀ استاندارد برداشت شده و شیرۀ جان زمین مکیده و سفره های زیر زمینی تهی شده است. همچنین وضعیت خشک شدن کامل بیش از یک دهه ای تالاب های فراملی پریشان و بختگان خود نیز، گواهی است بر سخنان کارشناسان اَمر و وضعیت موجود سطح آب های استان. از سویی، در دشت پاسارگاد وضعیت بهتر از این نبوده و نیست. همان کشاورزان گرامی به سبب ناآگاهی و مدیریت نادرست مسوولان مربوطه در چند دهۀ گذشته و برداشت بیش از اندازه از آب های زیر زمینی، خواسته و یا ناخواسته تیشه به ریشۀ زمین و زیست بوم و زمین های کشاورزی خود در منطقۀ پاسارگاد زده اَند.

وزیر گرامی میراث فرهنگی : آیا می دانید زمانی نه چندان دور، در همین منطقۀ پاسارگاد و سراسر استان پارس کشاورزان با بیل و کلنگ و دست و با کَندن تنها دو سه متر از سطح زمین، به آب می رسیدند، ولی امروزه با دستگاه ها و موتوربرقی و با کَندن بیش از 100 متر از سطح زمین به آب نمی رسند. و این یعنی فاجعۀ زیست بومی برای کشور و هشدار برای زیست و معیشت خود مردم است.

وزیر ارجمند میراث فرهنگی : بهتر است به جای نگاه غیرکارشناسانه به موضوع کشاورزی و بهره گیری از مشاوران کم دانش و کم خرد، سری به آمارهای علمی و جامعۀ دانشگاهی کشور و دیدگاه های کُنشگران و کارشناسان زیست بوم و زمین شناسی در همین چند روز گذشته دربارۀ دشت پاسارگاد و زیست بوم شکنندۀ آن بزنید. بی گمان به نتیجه های دردناک و اندوه باری خواهید رسید که دستاورد ناآگاهانه و گاه همراه با آز و زیادی خواهی همان کشاورزانی است که وی از جانب آن ها سخن گفته اید.

وزیر میراث فرهنگی : برخی از مسوولان با دادن آمارهای نادرست و دروغین کوشش بر گمراه کردن سرکار و اَفکارهمگانی (عمومی) دارند که در این جا به یک نمونه اشاره خواهد شد. در خبرگزاری ها از سوی مسوولان آمده است که فاصلۀ روستای مادر سلیمان تا آرامگاه کورش بزرگ بیش از 2 هزار متر است. این درحالی است که فاصلۀ آرامگاه کورش تا ساختمان های روستای مادرسلیمان در کمترین حالت 300 متر است. همچنین جمعیت روستای مادرسلیمان در سال 1395خورشیدی 1880 تَن (نفر) بوده که هم اکنون پیرامون 2 هزار تن برآورد می شود. مساحت خالص روستای مادرسلیمان نیز 40 هکتار است و تراکم جمعیت زیر 5 تَن برای هزار مترمربع مسکونی است. از سویی، روستای مبارک آباد در 600 متری باختر (غرب) آرامگاه کورش با جمعیت 1200 تَن و تراکم جمعیتی 4 تن درهر هزار مترمربع مسکونی است. به گونۀ کلی جمعیت همۀ روستاهای منطقه پاسارگاد با به شمار آوردن روستای مادرسلیمان زیر 8 هزار تن است که کمابیش 2500 هکتار زمین کشاورزی در اختیار دارند. به هر روی، سخن در این زمینه فراوان است و در این جا نمی گنجد. تنها سرکار را به بررسی های میدانی و آمارهای درست و راستین رهنمون می کنیم...

در پایان باید بدانید که سرکار وزیر میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی بوده و دشواری های کشاورزان نخست دستاورد ناآگاهی خود کشاورزان و مدیریت نادرست و ناکارآمد شهرستان و استان بوده و به گونۀ مستقیم به سرکار مربوط نبوده و نیست. همچنین بنا بر دیدگاه و باور همۀ کارشناسان زیست بومی و دلسوزان مدنی، دنبالۀ روند کشاورزی با این روش سنتی و ناکارآمد تهدیدی جدی برای آثار تاریخی و فرهنگی میراث جهانی پاسارگاد بوده و است و باز بهتر است به دیدگاه های علمی و کارشناسانه نیم نگاهی داشته باشید تا به ژرفای فاجعه پِی ببرید.

 

 

مشکلات اقتصادی سراسر ایران را فرا گرفته است، چشم هایمان را باز کنیم

 

 

وزیر میراث فرهنگی : سرکار به گفتۀ خویش به میان مردم شهر پاسارگاد رفته و به درد دل آن ها گوش فرا داده اید و از دشواری های اقتصادی و معیشتی پیش روی مردم سخن گفته و خود را مسوول آن ها دانسته اید. این موضوع در جای خود بسیار خوب است که مسوولی، درد مردم و دشواری های آن ها را بشنود و بخواهد در این زمینه گامی بردارد. اما آیا این روزها دشواری های اقتصادی و معیشتی تنها از آنِ مردم منطقۀ پاسارگاد است؟ آیا دیگر روستاها و حتا شهرهای بزرگ در سراسر استان و کشور از وضعیت مالی و اقتصادی کمابیش خوبی برخوردار هستند. و یا دشواری های اقتصادی و معیشتی سراسر ایران را فرا گرفته و گریبان گیر بیش از نیمی از مردم کشور است. بیشتر مردم کشور حتا در کلان شهرها در مایحتاج روزانۀ زندگی خود و خانوداه درمانده اَند.

وزیر گرامی میراث فرهنگی : ای کاش چشم هایمان را باز کنیم تا جور دیگری ببینیم... همچنین سرکار وزیر میراث فرهنگی کشور هستید و خویشکاری پاسداری و حفاظت از میراث فرهنگی را دارید، مسایل اقتصادی و معیشتی مردم، مربوط به مدیران و مسوولان وزارت خانه های دیگری است.

 

 

وزیرمیراث فرهنگی : قانون های حریم آثار تاریخی ملی و جهانی روشن و شفاف است

 

 

اما آنچه مایۀ شگفتی و دل نگرانی بسیار فراوان کارشناسان و دلسوزان و کُنشگران میراث فرهنگی شده است، سخنان وزیر میراث فرهنگی دربارۀ حریم میراث جهانی پاسارگاد است که وی درخواست کوتاه و کم شدن (انقباض) آن را دارد! بی گمان اگر وزیر میراث فرهنگی نگاهی علمی و کارشناسانه در زمینۀ میراث فرهنگی و آثار تاریخی داشت و دارای تخصص بود و مشاوران کاربلدی داشت، به هیچ روی، دربارۀ کوتاه شدن حریم میراث جهانی پاسارگاد سخنی را به میان نمی آورد.

وزیر ارجمند میراث فرهنگی : قانون های عَرصه و حریم یادمان های تاریخی و فرهنگی ملی و جهانی به روشنی و شفاف در کتاب مجموعه قوانین و مقررات میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری چاپ نخست 1388 خورشیدی و بازنگری شده در سال 1391خورشیدی آمده است. تنها باید به آن نگاه کرد و با ژرف نگری و دوراَندیشی و در راه منافع ملی کشور و مهم تر از همه، واگذاری میراث فرهنگی به آیندگان گام برداشت. همچنین پروندۀ بازنگری حریم میراث جهانی پاسارگاد چند سالی است که آماده شده که شوربختانه از سوی مدیران و مسوولان همین وزارت خانۀ سرکار در استان و مرکز کشور در گوشه ای رها شده و خاک می خورد. از سویی، سرکار کارشناسان و بازرسانی را برای تعیین دوبارۀ حریم پایگاه جهانی پاسارگاد و بازنگری در آن که جای بسی شگفتی دارد، فرستاده اید. باید دانست که در طرح بازنگری حریم که با کوشش های فراوان و دوسالۀ یکی از باستان شناسان دلسوز و با گرایش دورۀ هخامنشی انجام شده است به همۀ زوایا و موضوع ها و حتا زندگی مردم منطقه توجه شده است و طرحی کامل و پخته به شمار می آید که تنها نیازمند اجرا است و نه بازنگری.

وزیر گرامی میراث فرهنگی : بی گمان هرتصمیم غیرکارشناسانه و غیرعلمی و غیرمنطقی که با فشار برخی ها دربارۀ حریم میراث جهانی پاسارگاد گرفته و اجرا شود و با منافع ملی و قانون های میراث فرهنگی نیز ناسازگار باشد، پیامدهای آن بر دوش سرکار است و باید در برابر آیندگان و تاریخ پاسخ گو باشید. اما ما همچنان امیدوار هستیم که بهترین رویداد برای محوطۀ جهانی پاسارگاد رخ دهد.

وزیر ارجمند میراث فرهنگی : سرکار در جایی گفته اید که باید دربارۀ موضوع های میراث فرهنگی و کشور گفت و گو کرد و ما اهل گفت و گو هستیم. این مورد بسیار خوب است و جای سپاس دارد. پس سرکار را به گفت و گو با کارشناسان و کُنشگران و جامعۀ علمی آزاد فرا می خوانیم تا بهترین نتیجه ها دربارۀ میراث فرهنگی کشور و محوطۀ جهانی پاسارگاد رقم بخورد و از دیدگاه های کارشناسان در زمینۀ میراث فرهنگی بهره مند شوید.

 

 

وزیرمیراث فرهنگی : اگر محوطۀ جهانی پاسارگاد نبود،مردم منطقه وضعیت اقتصادی بسیار بدتری داشتند

 

وزیر گرامی میراث فرهنگی : بایسته یادآوری است که وجود محوطۀ جهانی پاسارگاد و آثار تاریخی و فرهنگی منطقه، سبب گشایش و رونق اقتصادی مردم شده است و در چندین سال گذشته، ده ها کار در زمینۀ گردشگری از جمله بوم گردی ها، اقامت گاه و رستوران ها و فروشگاه های فراوانی پدید آمده و اشتغال زایی شده است. هرچند که، باور داریم آنچه شایسته و بایستۀ شهر جهانی پاسارگاد است، هرگز رُخ نداده است که باید کاستی ها را نخست از مدیران و مسوولان شهرستان پاسارگاد درخواست کرد و پس از آن از مدیران و مسوولان  وزات خانۀ خویش در شهرستان و به ویژه استان درخواست و جست و جو کرد. کوتاه سخن این که، اگر محوطۀ جهانی پاسارگاد نبود، وضعیت اقتصادی و معیشتی مردم منطقه که از آن سخن به میان آورده اید، بسیار بسیار بدتر از امروز بود. همچنین بدون وجود محوطۀ جهانی پاسارگاد، بی گمان منطقۀ پاسارگاد به شهر تبدیل نمی شد و در اندازۀ یک روستای ناشناخته و دورافتاده می ماند و سالی یک بار هم هیچ مسوولی به آن جا سرکشی نمی کرد و  " تو خود حدیث مفصل بخوان از این مجمل" ...

 

 

گلایه های مشاور طرح بازنگری حرایم میراث جهانی پاسارگاد

 

 

اما افشین یزدانی، باستان شناس و مشاور طرح بازنگری حرایم محوطۀ میراث جهانی پاسارگاد دربارۀ وضعیت موجود و حریم های پایگاه پاسارگاد توضیحاتی را داده و به تارنمای فرهنگی مهرگان گفت : « بررسی موقعیت، زمان و شکل تخلف های انجام شده در محدودۀ حرائم محوطه میراث جهانی پاسارگاد از زمان ابلاغ آن در سال 1385 تا 1396خورشیدی گویای حقایق چندی است که در پی به گونۀ کوتاه به آن اشاره می کنم :

1. بخشی از تخلف های انجام شده در زمینۀ حریم، نشان دهندۀ آن است که پایگاه جهانی پاسارگاد به جهت نیروی کارشناسی و تخصصی توانایی تحرک و قدرت کافی برای مدیریت کردن و مواجهه با چالش های موجود و ارایۀ راهکارهای مناسب را نداشته است. برای نمونه در سال های گذشته،هیچگونه طرح معماری و نماسازی به جز چندین مورد اندک که در عمل بدون استفاده رها شده است، تهیه و مصوب نشده و پایگاه میراث فرهنگی پاسارگاد هیچگاه دیگر سازمان ها را جز موارد بسیار استثنایی نسبت به این موضوع مهم (نماسازی) و لزوم اجرای وظیفه نظارتی وزارت میراث فرهنگی آگاه ننموده است.

2. درحالی که می توان نقدهایی برکیفیت و شفافیت ضابطه ها وارد نمود،ولی باید گفت که مهم ترین انگیزۀ ایجاد تخلف های موجود معطل و بی نتیجه ماندن ضابطه ها و بندهای مصوب حریم به سبب نبود بخش کارشناسی و حقوقی مستقر در پایگاه بوده است.

همچنین شوربختانه با ورود موتورهای دیزل در دهۀ پنجاه خورشیدی که رونق استفاده از آن به دهۀ 60 خورشیدی و پس از آن باز می گردد، سبب شد تا درکنار سوخت ارزان و در دسترس کشاورزان با کم ترین زحمت و هزینه ای به نعمت بزرگ به آب های زیرسطحی و سفره های زیرزمینی دست یابند. برداشت از سفره های آب زیرزمینی درکنار افزایش انفجاری جمعیت سبب فشار بیشتر بر زمین های کشاورزی و رونق فعالیت های کشاروزی شد. شوربختانه نبود رشد در زمینه های صنعتی و دیگر زمینه های اقتصادی، انگیزۀ فشار بیش از پیش بر زمین های کشاورزی برای تأمین اقتصاد و معیشت خانواده شد. و همین امر سبب برداشت های بیش از حد و مرز از منابع آبی زیر زمینی گردید».

دکتر یزدانی در دنبالۀ سخنانش گفت : « به یاد دارم که یکی از ویژگی های دشت پاسارگاد به ویژه در سکوت شب ها در دهۀ 80 خورشیدی که برای انجام کاوش های تَنگ بُلاغی در آن جا اقامت داشتم، صدای همین موتورهای آب بود که درگوشه و کنار به مکیدن شیرۀ زمین سرگرم بودند. هم اینک پس از نزدیک 15 سال بینندۀ آن هستیم که بسیاری از آن چاه ها خشک شده و موتورها بر سر چاه ها رها شده است. زمین هایی که زمانی به قیمت منابع ارزشمند زیرسطحی سبز و خرم گشته بودند، به خارستان تبدیل شده اند. خارستانی که از گیاهی با نام خار «زردو» شکل گرفته و گرچه بخودی خود زیبا است، ولی حکایت از رخدادی سخت و دردناک برای زیست بوم منطقه دارد. به گفتۀ یکی از مردمان روستای اَبولوَردی، هم اینک بسیاری از زمین های این روستا به خارستان تبدیل و رها شده است. افراد بومی آواره شده و حتا دیگر آبی برای اجرای آبیاری قطره ای هم موجود نیست.

جالب آن که، با وجود کم آبی هایی که دیگر به خوبی آشکار شده و حتا بینندۀ جیره بندی آب آشامیدنی و خانگی در منطقه هستیم، باز هم اندک چاه هایی که آب دارند با شدت و قدرت تمام واپسین قطره های آب را از دل زمین بیرون می کشند. به گونه ای که در اقامت امسال خود در پایگاه میراث فرهنگی دیدم که کشاورزان موتورها را به حالت روشن برای گاهی بیش از سه روز تمام رها کرده و به امان خدا وا می گذاشتند. حتا در دهانۀ تنگ بُلاغی بینندۀ زمینی بودم که برای چندمین سال پِیاپی کشت برنج کرده بود، و امان از هشداری و یا قانونی برای پیشگیری از اجرای چنین کار نابخردانه ای.

به هر روی، با نگرش به همۀ این سخنان باید تأکید کنم که اجرای هرچه زودتر برنامه های آبیاری نوین باید در راستای کار کشاورزان ساکن در محدودۀ حریم پاسارگاد و پیش از خشک شدن کامل چاه های آب و تبدیل شدن دشت سرسبز به خارستانی بزرگ اقدام به عمل آید».

 

 

پاسارگاد، مرکز نخستین شاهنشاهی گستردۀ مشرق زمین

 

 

این باستان شناس با گرایش دورۀ هخامنشی در بخش دیگری از سخنان خود به تارنمای فرهنگی مهرگان گفت : «مجموعه آثار پاسارگاد مرکز فرمانروایی کورش بزرگ بنیادگذار شاهنشاهی هخامنشی و نخستین شاهنشاهی (امپراتوری) گستردۀ مشرق زمین در تاریخ دهم تیرماه سال 1383خورشیدی به سبب سازگاری (انطباق) با ویژگی ها و معیارهای شماره یک تا چهار کنوانسیون حمایت از میراث فرهنگی و طبیعی جهان به عنوان پنجمین اثر ایران در اجلاس «سوشوی» چین در فهرست آثار مادی و معنوی یونسکو به ثبت رسید. انگیزۀ چنین رخدادی را باید در چندین ویژگی مهم مجموعه آثار محوطه پاسارگاد جست و جو کرد که به گونۀ کوتاه به شرح زیر است:

پاسارگاد نخستین نشانه بارز معماری شاهنشاهی هخامنشی است

ساخت سازه های پاسارگاد بنابر اسناد با بهره گیری از تخصص و صنعتگران برجسته حوزه شاهنشاهی هخامنشی به انجام رسیده است.

مجموعه آثار پاسارگاد از محوطه های دارای اهمیت باستان شناختی، تاریخی، اعتقادی و سیاسی ویژه در دوران شاهنشاهی هخامنشی و تاریخ شرق باستان به شمار می رود.

آثار پدیدار شده در پاسارگاد به جهت ویژگی های معماری و مصالح نوعی الگو و پیش نمونه برای دیگر سازه های هخامنشی در دوران پس از خود و در دیگر محوطه های شناخته شده، به شمار می رود».

 

به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان، میراث جاویدان و جهانی پاسارگاد را باید چشم و چراغ و دردانۀ بی همتای یادمان های تاریخی و فرهنگی کشور دانست که نماد هویت ملی و شناسنامۀ بالنده و غرورآمیز ایرانیان از روزگار باستان تا کنون بوده است. یادمان باشد محوطۀ جهانی پاسارگاد و بنیادگذار آن کورش بزرگ، آبروی فرهنگی کشور و نماد آزادی، آشتی و صلح ایرانیان به شمار می آید و خاری است در چشم دشمنان تنگ چشم. مبادا با تصمیم های شتاب زده و غیرکارشناسانه به میراث جهانی پاسارگاد و محوطۀ پیرامونی و چشم اَنداز فرهنگی آن آسیب برسانیم.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

*پژوهشگرتاریخ ایران و میراث فرهنگی خبرنگار آزاد کُنشگر میراث فرهنگی، گردشگری و زیست بوم راهنمای گردشگری دبیر انجمن مهرگان



1400/08/01
بازدید : 300


دیدگاه ها

دیدگاه خود را بنویسید