تارنمای فرهنگی مهرگان – گروه گردشگری – حمیدرضا سُروری*

یکی از زیباترین استقرارگاه‌ها و دژهایی که پرتغالی‌ها در هندوستان برپا کردند، دژ کُرلای (Korlai) درکرانۀ شمالی جایگاهی است که دژ چائول در آن جای دارد. دژ کُرلای روی برآمدگی یا پشتۀ بلندی که یک سدمتر بلندتر از دریاست، برپا شده است.

به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان، چشم‌انداز دژ کُرلای بسیار زیبا است و با نگرش به بلندایی که دارد، بر پیرامون خود مسلط است. پرتگاه کناری دژ و قرار دادن توپ های فراوان جنگی در درون دژ، اَنگیزه ای ‌شده که از دید نظامی همۀ پیرامون خود را پوشش دهد و به هنگام یورش دشمنان به سادگی می‌توانستند آنان را با آتشباری‌های پی درپی هدف قرار دهند.

نام دیگر دژ کُرلای (Morro de Chaul) بوده است. اَرگ مرکزی دژ که از آن با نام (Fortaleza Real) یا دژ شاهی (Royal Fortress) نام برده می‌شده، در بالا‌ترین نقطه جای دارد. مجموعه‌ای از استحکامات نظامی و باروهای (برج‌ها) دیده‌بانی که در جای‌‎جای دژ دیده می‌شوند و به گونۀ متداول در هرکدام از آن‌ها یک توپ جنگی قرار داده شده است، دیگر بخش‌های دژ را شکل می‌دهند.

 راه دسترسی به دژ از بخش باختری (غربی) آن است و در واقع، این تنها راه دسترسی به دژ به شمار می‌رود. زیرا که سه سوی دیگر دژ دریا و پرتگاه است. به نظر می‌رسد بخش‌هایی از دژ کُرلای در دورۀ فرمانروایی نظام‌شاهیان برپا شده است.

محمدقاسم‌ هندوشاه اِسترآبادی در تاریخ فرشته به کشمکش‌ها و درگیری‌های میان پرتغالی‌ها و نظام‌شاهیان در این دژ اشاره کرده است (هندوشاه استرآبادی،1393: 478، 482-480).

 یکی از سنگ‌نبشته‌های درون دژ به این موضوع اشاره دارد که بخش‌هایی از دژ در نوامبر 1646میلادی هنگامی ساخته شده است که فیلیپه ماسکرنهاس (Felipe Mascerenhas) نایب‌السلطنۀ پرتغالی‌ها بوده است. همچنین از دو فرماندار دیگر پرتغالی هم نام برده شده، از فِرنائو دِمیراندا هنریک (Fernăo de Miranda Henriques) و کریستووائو دِ آبرئو دِ آزِودو (Cristovaō de Abreu de Azevedo) که در سال 1650میلادی فرماندۀ دژ بوده اَند.

 از دیگر سازه‌های درون دژ می‌توان به اَنبار آزوغه (آذوقه) و مهمات و مخزن آب اشاره کرد. کلیسای کوچک درون دژ نیز از نظر شکل ظاهری و ساختار معماری به کلیسای درون دژ واسای (Vasai) یا باسین (Bassein) بسیار همانند است. سنگ گوری که نزدیکی کلیسا دیده می‌شود از آنِ فرماندۀ دژ بوده است.

 متئوس پینائو ((Matheus(Mathevus) Pināo در سال 1646میلادی در نبردی با نیروهای هندو و بومی به رهبری چاندارائو (Chandarao) کشته شده است (Kanekar,2015:102-111). در بخش پایینی دژ و کنار دریا میل راهنمای کشتی‌ها که همانند فانوس دریایی عمل می‌کرده است، به چشم می‌خورد. میل راهنما بی‌شباهت به مناره‌های دوره‌های نظام‌شاهی و قطب‌شاهی نیست و شاید در دوره‌ای که نظام‌شاهیان دژ را در دست خود داشته‌اند، ساخته شده است.

سرچشمه‌ها :

محمد قاسم هندوشاه استرآبادی.1393. تاریخ فرشته، از عادل‌شاهیان تا برید‌شاهیان، تألیف: تصحیح،تعلیق، توضیح و اضافات: دکتر محمدرضا نصیری،انجمن آثار و مفاخر فرهنگی،تهران،(جلد سوم)، چاپ اول.صص . 478، 482-480.

Kanekar,Amita.2015. Portuguese sea forts Goa with Chaul, Korlai and Vasai. Jaico Publishing House,Mumbai,pp.102-111.

کلیسای کوچک درون دژ کرلای

میل راهنمای دژ که نقش فانوس دریایی را بازی می کرده است

شاید این سازه طی دوره ای که نظام شاهیان دژ کرلای را دردست داشته اند، بنا گردیده است

نشان رسمی پرتغال در سدۀ شانزدهم و هفدهم میلادی، نشانی که امروزه هم با اندکی تغییر روی پرچم کشور پرتغال دیده می شود

یکی از توپ های پرتغالی ها که شوربختانه رنگ آمیزی شده است!

نگاره ها از حمیدرضا سُروری است

*کارشناسی اَرشد باستان شناسی – دانشجوی دکترای هندشناسی