تلِ «حَکوان»، یادگاری هخامنشی در جدال مرگ و زندگی

تلِ «حَکوان»، یادگاری هخامنشی در جدال مرگ و زندگی

تلِ «حَکوان»، یادگاری هخامنشی در جدال مرگ و زندگی تارنمای فرهنگی مهرگان – گروه میراث فرهنگی – سیاوُش آریا* تُلِ «حَکوان» یادمانی ارزشمند از دورۀ هخامنشی است که در بدترین شرایط نگهداری و حفاظتی جای دارد و از سوی کشاورزان و زمین داران روستاهای پیرامونی در گذر سال های گذشته، بارها شخم زده شده و از گُسترۀ (وسعت) آن کاسته و رو به نابودی رفته است. هم اینک این محوطۀ بی همتای هخامنشی در جدال با مرگ و زندگی است و تنها بقایای اَندکی از آن برجای مانده است. به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان، نامش «حَکوان» است برگرفته از روستایی به همین نام. اما بَختش تیرۀ تیره، آنچنان که باید به روزگار اَندوه بارش گریست، گریه ای از خون. شاید اگر می دانستیم که در اینجا به گفتۀ باستان شناسان روزگاری یکی از پایگاه های مهم و راهبردی (اِستراتژیک) هخامنشیان بوده، دست به تاراج آن نمی زدیم. ولی با وجود بودن تابلوی شناسایی (معرفی) بنا که خود به یادگاری تاریخی تبدیل شده و ارزش آن را نیز بازگو کرده است، باز با بی مهری و نامهربانی مردم منطقه و روستاهای پیرامونی رو به رو شده و در گذر سال های گذشته، بارها و بارها به آن دستبُرد زده اَند تا جایی که به گفتۀ یکی از بومیان منطقه، دیگر چیزی برای بیرون آوردن از زیر خاکش، وجود نداشته و چند سالی است که دیگر دست از سرش برداشته اَند! اما دریغ و اَفسوس که همین دست اَندازی های (تعرض ها) پِیاپی که هنوز هم آثار نابخردی آن پابرجا است و برداشت خاک از محوطه ای که روزگاری رونق ویژه ای داشته و جایگاه آمد و شد بزرگان و شهریاران و سربازان هخامنشی بوده است، سرنوشت شومی را برای آن رقم زده است. از سویی، در سال های گذشته، بومیان منطقه و مردم روستاهای پیرامونی با کَند و کاوهای غیرمجاز به درازای چندین متری به لایه های باستان شناسانۀ این محوطۀ باستانی آسیب های برگشت ناپذیری را وارد کرده و ساختار بنا را به هم ریخته و از هم گُسسته اَند. همچنین بیشتر بلوک ها و تکه های (قطعات) سنگی مربوط به دورۀ هخامنشی که در پِی وشالودۀ بنا وجود داشته و گویای معماری ویژه ای از این دورۀ تاریخی شده، از سوی مردم بومی منطقه و کشاورزان روستاهای پیرامونی در گذر سال ها رُبوده و یا شکسته و نابود شده و شمار اَندکی از آن ها نیز در جای جای این تپۀ ارزشمند تاریخی و فرهنگی ریخته و رها شده است. دردناک تر آن که، تُلِ هخامنشی «حَکوان» که به گفتۀ یکی از بومیان منطقه تا چند دهه پیش، بیش از دوهکتار و دویست متر گستردگی داشته و دارای سند هم بوده، با دست اَندازی ها و برداشت خاک از روی آن، اِمروزه به تپه ای کوچک با مساحتی کمابیش پانصد تا ششصد متر تبدیل شده و همین بخش هم از آسیب ها و نامهربانی های انسانی در اَمان نمانده است. گذر جاده از روی عَرصۀ تپه و ساخت و سازها در حریم درجه یک آن و براَفراشتن تیرهای برق در نزدیکی محوطه و رویش اَنبوه خار و خاشاک بر روی تپه از دیگر دشواری های پیش روی این یادمان ارزشمند هخامنشی است. آری، محوطۀ باستانی و ارزشمند تلِ «حَکوان» شهر کَوار به تَلی از خاک تبدیل شده و رو به نابودی بوده و در جدال با مرگ و زندگی است. اما ادارۀ کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان به اَنگیزۀ کمبود شدید بودجه و نیروی انسانی کافی در یگان حفاظت میراث فرهنگی، نتوانسته است به درستی از این یادمان ملی ارزشمند و تاریخی پاسداری و نگاهبانی کند و آن را در گوشه ای به حال خود رها کرده است. حتا در چندین دهۀ گذشته، هیچ گونه کاوش های باستان شناسی در این محوطه انجام نشده تا بتوان به پرسش های موجود پاسخی در خُور و علمی داد و رازهای پنهان و سر به مُهر آن را گشود. و این است داستان و سرنوشت بیشتر یادمان های تاریخی و فرهنگی در سراسر کشور که یکی پس از دیگری رو به نابودی می رود و از چهرۀ تاریخ و صفحۀ روزگار زِدوده خواهد شد. از سویی، درد بی تفاوتی گریبان گیر بیشتر کارشناسان و جامعۀ دانشگاهی و علمی شده و همگی از کنار چالش های میراث فرهنگی و دشواری های پیش روی یادمان های تاریخی و ملی و تکرارناپذیر کشور به آسودگی و سادگی می گذرند. که بی گمان یکی از اَنگیزه های این بی تفاوتی ها می تواند اَفزونی دست اَندازی ها به یادمان های تاریخی و همچنین فراوانی و گستردگی شمار یادمان های تاریخی و فرهنگی کشور باشد. با این همه، در فَرجام این یادگارهای نیک گذشتگان پاک نهاد مردمی با فرهنگ و تمدن است که از صفحۀ روزگار پاک شده و آینده ای تاریک و ناروشن را برای آیندگان که صاحبان اصلی این سرزمین هستند، به جا خواهد گذاشت. یک باستان شناس : تُل حَکوان، شخم زده شده است اما علی رضا جعفری زند، باستان شناس با گرایش دوران تاریخی که تلِ «حَکوان» را از نزدیک چندین بار دیده است به تارنمای فرهنگی مهرگان گفت : « این تپۀ باستانی به اَنگیزۀ دست اَندازی های فراوان و کَند و کاوهای غیرمجاز سودجویان اَموال تاریخی و فرهنگی و با گذشت زمان بسیار آسیب دیده و حتا می توان گفت به سبب بی توجهی و سهل اِنگاری از میان رفته و نابود شده است. همچنین دست اَندازی های کشاورزان و زمین داران تا به عَرصه و روی تپه نیز رسیده است». این باستان شناس با گلایه از وضعیت موجود یادمان های تاریخی به ویژه مربوط به دورۀ هخامنشی به تارنمای فرهنگی مهرگان گفت : « برخی از محوطه های تاریخی ارزشمند دورۀ هخامنشیان با گذشت زمان آسیب دیده است. ولی آسیب های وارده و ویرانی محوطه ها و یادمان های تاریخی دورۀ هخامنشی در این چند دهۀ گذشته بسیار زیاد بوده و حتا به اندازۀ همۀ دوهزار و پانصد سالِ گذشته، ما در این دوران معاصر به آن ها آسیب رسانده ایم. این آسیب ها یا به گونۀ شخم زدن تپه ها و محوطه های هخامنشی همانند همین تلِ «حَکوان» بوده و یا با دست اَندازی ها و کَند و کاوهای غیرمجاز سوداگران اَموال تاریخی و فرهنگی صورت گرفته است. شوربختانه با وضعیت پیش رو، محوطه ها و یادمان های هخامنشی روز به روز آسیب بیشتری دیده و کم رنگ تر و از چهرۀ تاریخ به آرامی پاک خواهند شد. بدون این که، کاوش های علمی باستان شناسی در آن ها انجام گرفته باشد». دکتر جعفری زند در دنبالۀ سخنانش اَفزود : « شوربختانه ما تا زمانی که یک محوطه یا بنا و یا اثر تاریخی را از دست ندهیم، متوجه اَرزش و اهمیت آن نخواهیم شد. تازه شاید هم، بسیاری از اَفراد متوجه همین موضوع و نابودی یادمان های تاریخی نشوند. همچنین باید دانست که آگاهی های ما از یادمان های برجای مانده از دورۀ هخامنشی و تاریخ این دوره، بسیار اَندک و ناچیز است و همین داده ها هم مربوط به چهل تا پنجاه سال پیش است و در چند دهۀ گذشته چیزی بر دانش ما اَفزوده نشده است. زیرا هیچ گونه کاوش باستان شناختی انجام نگرفته و یا اگر بوده، بسیار محدود و بیشتر به بررسی های باستان شناختی پرداخته شده است. باید دانست که در چندین سال گذشته در سرزمین پارس که خاستگاه هخامنشیان بوده، تنها در تُل آجری مَرودشت کاوش های باستان شناسی انجام گرفته و دنباله دار بوده است». تُل حَکوان یکی از پایگاه های مهم دورۀ هخامنشی بوده است شادرُوان محمدتقی مصطفوی در کتاب اقلیم پارس دربارۀ تلِ حَکوان کوار می نویسد : تلِ حَکوان از تپه هایی است که تکه های سفال های پیش از تاریخ در دامنۀ آن پیدا شده و در بهار سال 1338 خورشیدی با موافقت ادارۀ کل باستان شناسی بر پایۀ درخواست جلال آرین مالک روستای پیرامونی و از سوی ادارۀ باستان شناسی استان پارس مختصر خاک برداری و گمانۀ علمی در آن انجام گرفت و در نتیجه آثار بنایی از دورۀ هخامنشی در تپۀ نام برده، آشکار شد که آن را بر روی شالودۀ سنگی سپیدی که درازای آن از شمال باختری (غربی) به جنوب خاوری (شرقی) نزدیک 24 متر و پهنای آن کمابیش ده متر است، ساخته بودند. همچنین آثار دیوارهای خشتی و اتاق ها بر بالای صُفه ای که از شالوده نام برده پدید می آمد، کشف شده است. کشف بنای هخامنشی یاد شده، می رساند که همان گونه که احتمال داده می شد در مسیر راه شاهی میان پارسه (تخت جمشید) و شوش بناهای کوچکی از آن دوران برای توقف و آسایش شاهنشاهان هخامنشی ساخته بودند و از آن ها نیز برای نهارخوری و شکارگاه هم استفاده می شده است. همچنین با نگرش به مسافت پارسه با قصراَبونصر شیراز کمابیش با مسافت قصر اَبونصر تا تلِ حَکوان کوار برابر است و به خوبی می توان نشان داد که قصراَبونصر نخستین نشیمنگاه (منزلگاه) راه شاهی نام برده شده و تلِ حَکوان دومین نشیمنگاه آن از سوی پارسه (تخت جمشید) بوده است. اما دکتر جعفری زند دیدگاه دیگری دارد و در همین زمینه به تارنمای فرهنگی مهرگان گفت : « به دید من تپۀ حَکوان کوار یکی از پایگاه های مهم و بزرگ دورۀ هخامنشیان بوده که از اهمیت ویژه ای در آن دوران برخوردار بوده است که می توان آن را با محوطۀ هخامنشی«جِن جان» در فَهلیان نورآباد پارس سنجید. حتا از دید من باید تلِ حَکوان بزرگ تر از تپۀ «جِن جان» هم بوده باشد که در گذر زمان و با دست اَندازی های سودجویان بخش های زیادی از آن، به آرامی از میان رفته است و بیشتر بلوک های سپید سنگی آن رُبوده اَند و یا نابود شده است». به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان، تلِ حَکوان کوار با شمارۀ 3413 و در تاریخ 27 اِسپندماه 1379 خورشیدی به ثبت ملی رسیده است و برپایۀ قانون های میراث فرهنگی هرگونه دست اَندازی، دخل و تصرف و پی کَنی و آسیبی به آن تخلف بوده و جرم به شمار می آید. هم اینک باید دید که آیا مدیران و مسوولان میراث فرهنگی استان، چاره ای برای دشواری ها و دست اَندازی های موجود در تل حَکوان اَندیشیده و به کار می برند و یا همانند گذشته و به سادگی و آسودگی از کنار آن می گذرند تا یکی از مهم ترین محوطه های هخامنشی کشور در جدال مرگ و زندگی، از صفحۀ روزگار زِدوده شود. پاسخ به این پرسش را باید در سال های آینده دید و جست و جو کرد. نگاره های زیر را که به تازگی گرفته شده است، ببینید : تابلوی بنا که خود به یادگاری تاریخی تبدیل شده و باید عوض شود انبوه خار و خاشاکی که بر روی تپه روییده است انبوه نخاله ها و قلوه های سنگ که بر روی تپه ریخته شده است لوله های آب رسانی برای زمین های کشاورزی از پایین تپه رد شده است ساخت اتاقک در نزدیکی و حریم بنای ملی و تاریخی زمین های کشاورزی تا نزدیکی تپه تاریخی پیش آمده است خرابکاری های بر روی تپه خود گویای همه چیز است گذر تیرهای برق در حریم و چسبیده به تل هخامنشی حکوان مدفوع گوسپندان نشانگر گذر آن ها بر روی تپه و هر روزه است دو کند و کاو چندین متری بر روی تپه کنده شده و به لایه های باستان شناسانه بنا آسیب جدی رسانده است کند و کاوهای غیرمجاز کشاورزان و زمین داران منطقه به بهانه های پوچ یافتن گنج پی و شالوده بنا با بلوک های سنگی سپید هخامنشی گذر جاده بخشی از عرصه تپه را در گذشته نابود کرده است نمونه ای از سفال های موجود بر روی سطح محوطه بلوک های سنگی هخامنشی که هرکدام در گوشه ای بر روی تپه رها شده و بیشتر آنها شکسته و یا نابود شده است تپه هخامنشی حکوان کوار در میان زمین های کشاورزی ناپدید شده است پژوهشگر تاریخ ایران و میراث فرهنگی – خبرنگار آزاد* – راهنمای گردشگری – کُنشگر میراث فرهنگی، گردشگری و زیست بوم – دبیر انجمن مهرگان جمعه 30 اردیبهشت 1401 بازدید : 550

تارنمای فرهنگی مهرگان – گروه میراث فرهنگی – سیاوُش آریا*

تُلِ «حَکوان» یادمانی ارزشمند از دورۀ هخامنشی است که در بدترین شرایط نگهداری و حفاظتی جای دارد و از سوی کشاورزان و زمین داران روستاهای پیرامونی در گذر سال های گذشته، بارها شخم زده شده و از گُسترۀ (وسعت) آن کاسته و رو به نابودی رفته است. هم اینک این محوطۀ بی همتای هخامنشی در جدال با مرگ و زندگی است و تنها بقایای اَندکی از آن برجای مانده است.

به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان، نامش «حَکوان» است برگرفته از روستایی به همین نام. اما بَختش تیرۀ تیره، آنچنان که باید به روزگار اَندوه بارش گریست، گریه ای از خون. شاید اگر می دانستیم که در اینجا به گفتۀ باستان شناسان روزگاری یکی از پایگاه های مهم و راهبردی (اِستراتژیک) هخامنشیان بوده، دست به تاراج آن نمی زدیم. ولی با وجود بودن تابلوی شناسایی (معرفی) بنا که خود به یادگاری تاریخی تبدیل شده و ارزش آن را نیز بازگو کرده است، باز با بی مهری و نامهربانی مردم منطقه و روستاهای پیرامونی رو به رو شده و در گذر سال های گذشته، بارها و بارها به آن دستبُرد زده اَند تا جایی که به گفتۀ یکی از بومیان منطقه، دیگر چیزی برای بیرون آوردن از زیر خاکش، وجود نداشته و چند سالی است که دیگر دست از سرش برداشته اَند!

اما دریغ و اَفسوس که همین دست اَندازی های (تعرض ها) پِیاپی که هنوز هم آثار نابخردی آن پابرجا است و برداشت خاک از محوطه ای که روزگاری رونق ویژه ای داشته و جایگاه آمد و شد بزرگان و شهریاران و سربازان هخامنشی بوده است، سرنوشت شومی را برای آن رقم زده است. از سویی، در سال های گذشته، بومیان منطقه و مردم روستاهای پیرامونی با کَند و کاوهای غیرمجاز به درازای چندین متری به لایه های باستان شناسانۀ این محوطۀ باستانی آسیب های برگشت ناپذیری را وارد کرده و ساختار بنا را به هم ریخته و از هم گُسسته اَند. همچنین بیشتر بلوک ها و تکه های (قطعات) سنگی مربوط به دورۀ هخامنشی که در پِی وشالودۀ بنا وجود داشته و گویای معماری ویژه ای از این دورۀ تاریخی شده، از سوی مردم بومی منطقه و کشاورزان روستاهای پیرامونی در گذر سال ها رُبوده و یا شکسته و نابود شده و شمار اَندکی از آن ها نیز در جای جای این تپۀ ارزشمند تاریخی و فرهنگی ریخته و رها شده است. دردناک تر آن که، تُلِ هخامنشی «حَکوان» که به گفتۀ یکی از بومیان منطقه تا چند دهه پیش، بیش از دوهکتار و دویست متر گستردگی داشته و دارای سند هم بوده، با دست اَندازی ها و برداشت خاک از روی آن، اِمروزه به تپه ای کوچک با مساحتی کمابیش پانصد تا ششصد متر تبدیل شده و همین بخش هم از آسیب ها و نامهربانی های انسانی در اَمان نمانده است. گذر جاده از روی عَرصۀ تپه و ساخت و سازها در حریم درجه یک آن و براَفراشتن تیرهای برق در نزدیکی محوطه و رویش اَنبوه خار و خاشاک بر روی تپه از دیگر دشواری های پیش روی این یادمان ارزشمند هخامنشی است. آری، محوطۀ باستانی و ارزشمند تلِ «حَکوان» شهر کَوار به تَلی از خاک تبدیل شده و رو به نابودی بوده و در جدال با مرگ و زندگی است.

اما ادارۀ کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان به اَنگیزۀ کمبود شدید بودجه و نیروی انسانی کافی در یگان حفاظت میراث فرهنگی، نتوانسته است به درستی از این یادمان ملی ارزشمند و تاریخی پاسداری و نگاهبانی کند و آن را در گوشه ای به حال خود رها کرده است. حتا در چندین دهۀ گذشته، هیچ گونه کاوش های باستان شناسی در این محوطه انجام نشده تا بتوان به پرسش های موجود پاسخی در خُور و علمی داد و رازهای پنهان و سر به مُهر آن را گشود. و این است داستان و سرنوشت بیشتر یادمان های تاریخی و فرهنگی در سراسر کشور که یکی پس از دیگری رو به نابودی می رود و از چهرۀ تاریخ و صفحۀ روزگار زِدوده خواهد شد. از سویی، درد بی تفاوتی گریبان گیر بیشتر کارشناسان و جامعۀ دانشگاهی و علمی شده و همگی از کنار چالش های میراث فرهنگی و دشواری های پیش روی یادمان های تاریخی و ملی و تکرارناپذیر کشور به آسودگی و سادگی می گذرند. که بی گمان یکی از اَنگیزه های این بی تفاوتی ها می تواند اَفزونی دست اَندازی ها به یادمان های تاریخی و همچنین فراوانی و گستردگی شمار یادمان های تاریخی و فرهنگی کشور باشد. با این همه، در فَرجام این یادگارهای نیک گذشتگان پاک نهاد مردمی با فرهنگ و تمدن است که از صفحۀ روزگار پاک شده و آینده ای تاریک و ناروشن را برای آیندگان که صاحبان اصلی این سرزمین هستند، به جا خواهد گذاشت.

یک باستان شناس : تُل حَکوان، شخم زده شده است

اما علی رضا جعفری زند، باستان شناس با گرایش دوران تاریخی که تلِ «حَکوان» را از نزدیک چندین بار دیده است به تارنمای فرهنگی مهرگان گفت : « این تپۀ باستانی به اَنگیزۀ دست اَندازی های فراوان و کَند و کاوهای غیرمجاز سودجویان اَموال تاریخی و فرهنگی و با گذشت زمان بسیار آسیب دیده و حتا می توان گفت به سبب بی توجهی و سهل اِنگاری از میان رفته و نابود شده است. همچنین دست اَندازی های کشاورزان و زمین داران تا به عَرصه و روی تپه نیز رسیده است».

این باستان شناس با گلایه از وضعیت موجود یادمان های تاریخی به ویژه مربوط به دورۀ هخامنشی به تارنمای فرهنگی مهرگان گفت : « برخی از محوطه های تاریخی ارزشمند دورۀ هخامنشیان با گذشت زمان آسیب دیده است. ولی آسیب های وارده و ویرانی محوطه ها و یادمان های تاریخی دورۀ هخامنشی در این چند دهۀ گذشته بسیار زیاد بوده و حتا به اندازۀ همۀ دوهزار و پانصد سالِ گذشته، ما در این دوران معاصر به آن ها آسیب رسانده ایم. این آسیب ها یا به گونۀ شخم زدن تپه ها و محوطه های هخامنشی همانند همین تلِ «حَکوان» بوده و یا با دست اَندازی ها و کَند و کاوهای غیرمجاز سوداگران اَموال تاریخی و فرهنگی صورت گرفته است. شوربختانه با وضعیت پیش رو، محوطه ها و یادمان های هخامنشی روز به روز آسیب بیشتری دیده و کم رنگ تر و از چهرۀ تاریخ به آرامی پاک خواهند شد. بدون این که، کاوش های علمی باستان شناسی در آن ها انجام گرفته باشد».

دکتر جعفری زند در دنبالۀ سخنانش اَفزود : « شوربختانه ما تا زمانی که یک محوطه یا بنا و یا اثر تاریخی را از دست ندهیم، متوجه اَرزش و اهمیت آن نخواهیم شد. تازه شاید هم، بسیاری از اَفراد متوجه همین موضوع و نابودی یادمان های تاریخی نشوند. همچنین باید دانست که آگاهی های ما از یادمان های برجای مانده از دورۀ هخامنشی و تاریخ این دوره، بسیار اَندک و ناچیز است و همین داده ها هم مربوط به چهل تا پنجاه سال پیش است و در چند دهۀ گذشته چیزی بر دانش ما اَفزوده نشده است. زیرا هیچ گونه کاوش باستان شناختی انجام نگرفته و یا اگر بوده، بسیار محدود و بیشتر به بررسی های باستان شناختی پرداخته شده است. باید دانست که در چندین سال گذشته در سرزمین پارس که خاستگاه هخامنشیان بوده، تنها در تُل آجری مَرودشت کاوش های باستان شناسی انجام گرفته و دنباله دار بوده است».

تُل حَکوان یکی از پایگاه های مهم دورۀ هخامنشی بوده است

شادرُوان محمدتقی مصطفوی در کتاب اقلیم پارس دربارۀ تلِ حَکوان کوار می نویسد : تلِ حَکوان از تپه هایی است که تکه های سفال های پیش از تاریخ در دامنۀ آن پیدا شده و در بهار سال 1338 خورشیدی با موافقت ادارۀ کل باستان شناسی بر پایۀ درخواست جلال آرین مالک روستای پیرامونی و از سوی ادارۀ باستان شناسی استان پارس مختصر خاک برداری و گمانۀ علمی در آن انجام گرفت و در نتیجه آثار بنایی از دورۀ هخامنشی در تپۀ نام برده، آشکار شد که آن را بر روی شالودۀ سنگی سپیدی که درازای آن از شمال باختری (غربی) به جنوب خاوری (شرقی) نزدیک 24 متر و پهنای آن کمابیش ده متر است، ساخته بودند. همچنین آثار دیوارهای خشتی و اتاق ها بر بالای صُفه ای که از شالوده نام برده پدید می آمد، کشف شده است. کشف بنای هخامنشی یاد شده، می رساند که همان گونه که احتمال داده می شد در مسیر راه شاهی میان پارسه (تخت جمشید) و شوش بناهای کوچکی از آن دوران برای توقف و آسایش شاهنشاهان هخامنشی ساخته بودند و از آن ها نیز برای نهارخوری و شکارگاه هم استفاده می شده است. همچنین با نگرش به مسافت پارسه با قصراَبونصر شیراز کمابیش با مسافت قصر اَبونصر تا تلِ حَکوان کوار برابر است و به خوبی می توان نشان داد که قصراَبونصر نخستین نشیمنگاه (منزلگاه) راه شاهی نام برده شده و تلِ حَکوان دومین نشیمنگاه آن از سوی پارسه (تخت جمشید) بوده است.

اما دکتر جعفری زند دیدگاه دیگری دارد و در همین زمینه به تارنمای فرهنگی مهرگان گفت : « به دید من تپۀ حَکوان کوار یکی از پایگاه های مهم و بزرگ دورۀ هخامنشیان بوده که از اهمیت ویژه ای در آن دوران برخوردار بوده است که می توان آن را با محوطۀ هخامنشی«جِن جان» در فَهلیان نورآباد پارس سنجید. حتا از دید من باید تلِ حَکوان بزرگ تر از تپۀ «جِن جان» هم بوده باشد که در گذر زمان و با دست اَندازی های سودجویان بخش های زیادی از آن، به آرامی از میان رفته است و بیشتر بلوک های سپید سنگی آن رُبوده اَند و یا نابود شده است».

به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان، تلِ حَکوان کوار با شمارۀ 3413 و در تاریخ 27 اِسپندماه 1379 خورشیدی به ثبت ملی رسیده است و برپایۀ قانون های میراث فرهنگی هرگونه دست اَندازی، دخل و تصرف و پی کَنی و آسیبی به آن تخلف بوده و جرم به شمار می آید.

هم اینک باید دید که آیا مدیران و مسوولان میراث فرهنگی استان، چاره ای برای دشواری ها و دست اَندازی های موجود در تل حَکوان اَندیشیده و به کار می برند و یا همانند گذشته و به سادگی و آسودگی از کنار آن می گذرند تا یکی از مهم ترین محوطه های هخامنشی کشور در جدال مرگ و زندگی، از صفحۀ روزگار زِدوده شود. پاسخ به این پرسش را باید در سال های آینده دید و جست و جو کرد.

نگاره های زیر را که به تازگی گرفته شده است، ببینید :