نقدی بر روش کار بر روی گِل نبشته های باروی تخت جمشید

پنج شنبه 9 فروردین 1403





نقدی بر روش کار بر روی گِل نبشته های باروی تخت جمشید



 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

تارنمای فرهنگی مهرگان – گروه میراث فرهنگی – سیاوُش آریا*

 

گِل نبشته های باروی میراث جهانی پارسه یا همان تخت جمشید، سرانجام به خانۀ خود بازگشت و در نمایشگاهی از اوایل خوردادماه در موزۀ پارسه به نمایش گذاشته شده است. اما آنچه مایۀ شگفتی است و مورد اعتراض کارشناسان و کُنش گران میراث فرهنگی بوده، روش کار و در دست گرفتن این لوح های خِشتی و گِلی است که از سوی فردی غیرمتخصص در زمینه میراث فرهنگی به عنوان معرفی و خوانشِ نوشته های روی آن ها که همان برگردان پارسی بوده، صورت گرفته است.

 

به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان، برگزیده ای (منتخب) از لوح های خشتی و گِلی مربوط به باروی پارسه (تخت جمشید)، یکشنبه یکم خوردادماه 1401 خورشیدی به اَنگیزۀ روز جهانی موزه ها و هفتۀ میراث فرهنگی در موزۀ تختگاه پارسه ( تخت جمشید) رونمایی شد.

این لوح های هخامنشی سرانجام پس از رایزنی ها و کوشش های مسولان دستگاه های گوناگون در مهرماه سال 1398 خورشیدی و پس از کمابیش 85 سال به ایران بازگشته و به موزۀ ملی ایران در تهران جا به جا شد.

 

 

اعتراض کارشناسان به روش کار بر روی گِل نبشته های هخامنشی

 

 

اما آنچه مایۀ شگفتی است و اعتراض کارشناسان میراث فرهنگی را در پِی داشته است روش کار بر روی گِل نبشته های هخامنشی است. به سخنی روشن تر، روش در دست گرفتن این لوح های خشتی و گِلی که بسیار حساس هستند برای معرفی و خوانش از سوی یکی از زبان شناسان که به عنوان مشاور کتیبه شناسی پایگاه میراث جهانی تخت جمشید معرفی شده و در فیلم هایی که در درگاه (کانال) تلگرامی آن پایگاه منتشر و پخش شده است مورد انتقاد شدید شماری از کارشناسان قرار گرفته است. زیرا روش در دست گرفتن این لوح های خشتی و گِلی بسیار ناشیانه بوده است. این فرد با فشار دادن بر روی لوح ها و در دست چرخاندن پِیاپی گل نبشته های هخامنشی با دستکش لاتکس که خود از مواد شیمیایی تشکیل شده است، به معرفی و خوانش آن ها برآمده، که روش برخورد با این لوح ها جای نقد دارد و صدای اعتراض کارشناسان و دلسوزان میراث فرهنگی را درآورده است. از سویی، مرمت گران اشیاء و آثار تاریخی می گویند، حتا برای مرمت چنین آثار حساسی نباید پیوسته آن ها را در دست چرخاند و بر روی آن ها فشار آورد. همچنین کار بر روی این گِل نبشته ها باید از سوی متخصصان و کارشناسان کارآزموده و چیره دست انجام شود. اما شوربختانه وضعیت مدیریت در پایگاه میراث جهانی پارسه به اَندازه ای در چند سال گذشته آشفته و پریشان بوده است که خطاها و اشتباهات فراوانی در این مجموعۀ بی همتای جهانی رخ داده و همچنان در حال تکرار است. باید دانست که در پایگاه های جهانی و ملی به ویژه در پارسه (تخت جمشید) که نگین و دُردانۀ یادمان های تاریخی و فرهنگی کشور است، جای هیچ گونه آزمون و خطایی نیست. با این همه، امیدوار هستیم که وضعیت کنونی بهبود یابد. همچنین نمی توان برخی از کارهای سودمند در میراث جهانی پارسه را از نظرها دور داشت.

آنچه نیاز به یادآوری است، این است که چگونه هنگامی که وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کشور در مخزن موزۀ ملی ایران با دستکش به اَشیای تاریخی دست می زند و آن ها را لمس می کند صدای اعتراض رسانه ها و کارشناسان (به درستی) بلند می شود، ولی همین کارشناسان و رسانه ها در این مورد که بسیار مهم تر و حساس تر است، سکوت پیشه کرده اند؟...

همچنین باید پذیرفت که، بیشتر کارشناسان و رسانه ها در این زمینه سکوت پیشه کرده و به سادگی از کنار مهم ترین موضوع روز میراث فرهنگی گذشتند. از سویی، از جامعۀ علمی و دانشگاهی کشور به ویژه باستان شناسان بیش از این ها انتظار می رفت. بی گمان سکوت گروه های علمی و دانشگاهی و کارشناسان میراث فرهنگی در چُنین زمینه هایی، به چالش های میراث فرهنگی دامان خواهد زد و به زیان آثار تاریخی و فرهنگی خواهد بود.

 

یک کارشناس مرمت آثار تاریخی : روش در دست گرفتن لوح های هخامنشی نادرست است و ایراد دارد

 

سیامک علی زاده، مرمت گر آثار، بناها و اَشیای تاریخی با دیدن فیلم معرفی و خوانش گِل نبشته های هخامنشی با انتقاد از روش در دست گرفتن لوح ها به تارنمای فرهنگی مهرگان گفت : « روش در دست گرفتن لوح های هخامنشی دارای ایراد بوده و نادرست است. این لوح ها باید در جعبۀ خودش و روی میز جای گیرند، نه این که روی هوا و با فشار انگشتان و چرخش پیاپی آن ها را نگه داشت».

دکتر علی زاده، در دنبالۀ سخنانش گفت : « به گونۀ کلی اَشیای کوچکی که از گِل رُس خام یا پخته ساخته شده اند، به هرگونه حرکت یا تماس فیزیکی و یا انگشتان دست ها بسیار حساس هستند. از همین روی، باید به واسطۀ جعبه های کوچک که با مواد نرم همانند پنبه و پارچه فراهم شده است، قرار بگیرند. همچنین چُنین اَشیایی را باید با خود جعبه جا به جا شوند و یا مورد پژوهش و مطالعه قرار گیرند. از سویی، بهتر است بر روی میزی جای بگیرند و از دستکش های مخصوص نخی و نرم و بدون پُرز استفاده کرد».

نگارنده همچنین با چند کارشناس دیگر گفت و گو کرده و دیدگاه آن ها را گرفته است که همگی با روش در دست گرفتن لوح های هخامنشی مخالف بوده و آن را دارای ایراد دانسته اَند.

 

سرگذشت لوح های هخامنشی

 

باستان شناسان این لوح ها را در سال 1313 خورشیدی در پارسه کشف کرده و با موافقت دولت وقت ایران برای بررسی و پژوهش به دانشگاه شیکاگو امانت دادند. لوح ها در 50 صندوق چوبی در برگیرندۀ کمابیش 2000 جعبۀ مقوایی و چند آوَند (ظرف) نفتی که در پارسه (تخت جمشید) به پارافین آب شده، آغشته شده بودند، از راه شهر بوشهر به کشور آمریکا فرستاده شده که پس از دهه ها کوشش و رایزنی های فراملی (بین المللی) از سوی مسولان اَمر در سال 1398 خورشیدی به ایران بازگشتند.

این لوح های تاریخی ارزشمند که بخش کوچکی از آثار برجای مانده در موسسۀ شرق شناسی شیکاگو آمریکا بود شامگاه دوشنبه 8 مهرماه 1398 خورشیدی به موزۀ ملی ایران تحویل داده شد و از چهارشنبه 10 مهرماه همان سال در اِنتهای سالن بخش ایران باستان در تالار هخامنشی موزۀ ملی ایران به نمایش در آمد.

این اسناد بسیار ارزشمند که رمزگشای بخش مهمی از تاریخ نوشتاری (مکتوب) دودمان هخامنشیان در دورۀ داریوش یکم به شمار می آید و در نزد کارشناسان از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده است، بنا بود در همان سال (98) در موزۀ تختگاه پارسه رونمایی شود، ولی به اَنگیزۀ روی کار آمدن و گسترش بیماری کووید 19 و ویروس کرونا برگزاری آن به عقب افتاد.

 

رونمایی از لوح های هخامنشی در موزۀ تخت جمشید

 

سرانجام شمار (تعداد) 110 لوح خشتی و گِلی که در پیوند با بایگانی باروی پارسه است روز یکشنبه یکم خوردادماه 1401 خورشیدی به موزۀ تختگاه میراث جهانی پارسه آمد و برگزیده ای از آن ها در قالب 12 عنوان در مراسمی با باشَندگی (حضور) کارشناسان و مسولان میراث فرهنگی رونمایی شد. بازگشت و به نمایش در آمدن این گِل نبشته ها که با دبیرۀ (خط) میخی ایلامی نگاشته شده است یکی از رُخدادهای بسیار مهم در سطح ملی و حتا فراملی است و می تواند در جذب گردشگران فرهنگی کمک شایانی کند. همچنین از دید پژوهش های تاریخی و باستان شناختی دارای اهمیت ویژه ای است و ما را با مسایل اجتماعی و درباری (حکومتی) دورۀ هخامنشی آشنا می کند و دریچه ای است بر آغاز و شناخت پژوهش های زبان شناختی و تاریخی و فرهنگی یکی از ارزنده ترین دوران طلایی ایران باستان.

به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان، میراث جهانی پارسه در 57 کیلومتری شهرستان شیراز جای دارد. همچنین نمایشگاه گِل نبشته های هخامنشی تا 31 خوردادماه در موزۀ پارسه برپا است و دوست داران تاریخ و فرهنگ ایران می توانند از آن بازدید کنند.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

*پژوهشگر تاریخ ایران و میراث فرهنگی خبرنگار آزاد راهنمای گردشگری کُنشگر میراث فرهنگی، گردشگری و زیست بوم دبیر انجمن مهرگان



شنبه 28 خرداد 1401
بازدید : 811


دیدگاه ها

دیدگاه خود را بنویسید