تارنمای فرهنگی مهرگان – گروه گردشگری – حمیدرضا سُروری*
دودمان مظفری یا دودمان اَحمدآباد، پادشاهان گُجرات در غرب هندوستان بودند که از اواخر سدۀ چهاردهم میلادی تا اواخر سدۀ شانزدهم میلادی بر این ناحیه فرمانروایی کردند. ظفرخان یا مظفر‌شاه پایه‌گذار این دودمان به هنگام فرمانروایی شاهان مسلمان دهلی فرماندار گجرات بود و در پی یورش تیمور به سال 1398 میلادی به دهلی، فرصت را مناسب تشخیص داد و اعلام استقلال کرد (تاپار،1387: 376).
اَحمد‌شاه یکم فرمانروای این دودمان شهر اَحمدآباد را که امروزه مرکز ایالت گُجرات هند است را بنا نهاد و بناهایی چند از جمله دژ و برج بادرا (Bhadra) را در آن ساخت.
گجرات پس از فروپاشی دودمان مظفری به دست گورکانیان به بخشی از قلمرو آنان تبدیل شد و گورکانیان یا مغولان کبیر حاکم و فرمانروای گجرات شدند و فرمانداران خود را برای کنترل کارهای سیاسی گجرات بر این ناحیه گماردند. یکی از افرادی که به وسیلۀ آنان گماشته شد اَعظم‌خان نام داشت. وی از صاحب منصبان گورکانیان به شمار می‌رفت. یکی از بناهایی که به وسیلۀ اَعظم‌خان ساخته شد سرا و قیصریه‌ای بود که کنار دروازۀ دورۀ مظفری و برج «بادرا» بنا گردید. نکتۀ جالب توجه و جذاب برای بازدیدکنندۀ پارسی زبان، نبشته‌های (کتیبه ها) پارسی بخش ورودی سرا است که بسیار چشم‌نواز است.
نبشته‌های پارسی بخش ورودی سرا چنین است:
بدور پادشاه دادگستر
پناه خلق عالم ظل یزدان
شه صاحبقران تیمور ثانی
شهاب‌الدین محمد‌شاه شاهان
شهنشاه جهان خاقان اکبر
همایون‌جاه سلطان‌ابن سلطان
یکی صاحب پرست از بندگانش
که هست از جان و دل منقاد فرمان
بهار عدل اعظم‌خان غازی*
که پیشش گشت جسم و ملک را جان
سرای کرد در گجرات بنیاد
که شکلش را ندیده چشم دوران
زی عالی بنا کز روی رفعت
گذشته پایه قدش زکیوان
بخوبی و لطافت چون بهشت است
بانی او شایسته رضوان
سرا و قیصریه یافت اتمام
بامرخان عادل نقد مروان
زهاتف سال تاریخش چو جستم
ندا آمد مکان خیر و احسان
به هنگام بازدید نگارنده از بنا در سال 2013 میلادی سرای اعظم‌خان به انباری بخشی از کتاب‌ها و سندهای اداری دولت محلی هند در ایالت گجرات تبدیل شده بود و وضعیت نابسامانی داشت!
*غازی در این‌جا به معنای جنگاور است.
با سپاس از سروران اَرجمند گودرز رشتیانی و غفور اسکندری برای کمک ارزشمندشان به نگارنده در راستای خواندن کتیبه‌ها.
سرچشمه :
تاپار،رومیلا.1387. تاریخ هند، ترجمۀ همایون صنعتی‌زاده. جلد اول، قم، نشر ادیان.
نگاره ها از حمیدرضا سُروری است
*کارشناسی اَرشد باستان شناسی – دانشجوی دکترای هندشناسی