تارنمای فرهنگی مهرگان – گروه گردشگری، بخش زیست بوم – سیاوُش آریا*

فصل تابستان و روزهای پُر رونق گردشگری در آبشارِ مارگون به پایان رسید،ولی سهم این زیبای چشم نواز و طبیعت منطقه،تنها برجای ماندن اَنبوه زباله در سراسر محوطه و صحنه های زشت و زننده ای است که در قاب دوربین های عکاسی از فروش قلیان، پختن ذرت و مواد خوراکی در کنار دریاچه و آبشار ماندگار شده است تا یادگار ناخوشایندی برجای بماند.

به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان، آبشارِ مارگون، گردشگاهی زیبا در شمال باختری(غربی) استان پارس(فارس) است که در 128 کیلومتری شهر شیراز و 50 کیلومتری شهرستان سپیدان و در یک کیلومتری روستای مارگون در منطقه ای به پهنای(وسعت) 10هزار هکتار جای گرفته است. این آبشار که از آب رودخانۀ کوه مهر(کُمهر) و آب های حوضۀ آبخیز آن تشکیل شده،از میان صخره ها گذشته، آبشار مارگون را پدید می آورد. پوشش گیاهی منطقه بیشتر از پسته، بادام و بلوط تشکیل شده است. پوشش جانوری این منطقه نیز، در برگیرندۀ گونه های قوچ، میش، بز وحشی، خرس، سمور، گرگ، روباه، شغال، کفتار، خرگوش، گراز و برخی از پرندگان شکاری، کبک و تیهو است.

بلندای آبشار مارگون را برخی از نویسندگان 70 متر و پهنای آن را تا 100 متر نگاشته اَند و از آن با نام یکی از بلندترین و بزرگ ترین آبشارهای چشمه ای ایران یاد کرده اند.

عروس زاگرس، بوی تَعفن می دهد!

اما زیبای خفته و دلربای چشم نواز ما، آبشار مارگون که به عروس زاگرس نامدار است به اَنگیزۀ کوتاهی و کم کاری مسولان از وضعیت بسیار بدی برخوردار است. گردشگری بی ضابطه و بی هدف، آسیب های فراوانی را به منطقه وارد کرده است. برجای مانده های اَنبوه زباله های مسافران و بازدیدکنندگان که از سراسر کشور به آن جا می آیند همراه با فروش قلیان در کنار دریاچه و آبشار که خود جای پرسش و شگفتی دارد و بوی بد ذرت و جوجه و کباب و ذغال، مایۀ آزار گردشگران واقعی و اَندک مردم دوست دار زیست بوم و طبیعت شده و حتا یارای ایستادن و لذت بردن از زیبایی ها را نمی دهد. شلوغی بیش از حد توان منطقه از مسافران نیز، سبب خواهد شد که نتوانید از آوای دلنواز آب و چشمه ها و پرندگان در طبیعت بهره ببرید. این درحالی است که در بیشتر کشورهای توسعه یافته، ورود گردشگران به طبیعت و جنگل ها و آبشارها دارای قانون هایی ویژه است و تاب آوری منطقه را درنظر گرفته و با هماهنگی و در گروه های چند ده تایی و به نوبت اجازه بازدید و بهره بردن از آن را می دهند. ولی در کشور ما مسولان حتا به شعارهای خود که از گردشگری پایدار نام می برند، پایبند نبوده و مسافران را به حال خود رها می کنند تا هربلایی را که خواستند بر سر طبیعت و جنگل ها و منطقه بیاورند!

سخن درخُور نگرش این است که، اجازه ورود قلیان و فروش مواد خوراکی نباید در محوطه دریاچه و کنار آبشار مارگون داده شود که تخلفی آشکار است و با شعار گردشگری پایدار در تضاد است. فروش مواد خوراکی باید در بخش ورودی روستا و بازارچه هایی که برپا شده است، انجام شود. همچنین حضور موتورسواران محلی برای آوردن وسایل فروش و مواد خوراکی در نزدیکی دریاچه و کنار آبشار، جدا از ممنوع بودن، صحنه های زشت و ناخوشایندی را برجای می گذارد. از سویی، به سبب وجود اَنبوه مسافران که بی ضابطه وارد منطقه شده اند، آلودگی های شدید صوتی را رقم زده است. کمبود سطل های زباله در محوطۀ آبشار مارگون و مسیر بازدید از دیگر دشواری های این گردشگاه است.

چالش های آبشار مارگون، از کمبود سرویس بهداشتی تا نبود روشنایی در منطقه

عروس زیبای زاگرس، آبشار مارگون با چالش های گوناگونی رو به رو است. نخستین موضوعی که به چشم می آید کمبود سرویس های بهداشتی است که باید پیش از ورود به منطقه جانمایی و ساخته شود. نبود روشنایی در محوطه و پیاده رو از روستای مارگون تا آبشار از موارد مهم دیگری است که باید برای آن چاره اَندیشی شود. همچنین سنگ فرش نبودن مسیر روستای مارگون تا آبشار که بیش از یک کیلومتر است و بسیار ضروری بوده، باید در دستور کار مسولان مربوطه قرار گیرد. از سویی، بالاتر از روستای مارگون و پیش از ورود به منطقۀ آبشار، شماری باغ شخصی وجود دارد که برای آسایش و ناهار خوردن مسافران از آن ها بهره برده می شود، ولی مشکل اصلی آن ها نبود برق کشی است که گلایه مندی باغ داران را به دنبال داشته است.

اما یکی از مهم ترین چالش های منطقۀ گردشگری آبشار مارگون، کمبود پارکینگ خودرو و جانمایی نادرست و غیراصولی همین پارکینگ موجود است. زیرا پارکینگ خودرو باید پیش از مسیر ورود به منطقه با نگرش به موقعیت جغرافیایی و جایگیری آن و در ابتدای روستا و حتا پیش از آن باید جانمایی و ساخته شود. موضوعی که سبب نارضایتی و ناراحتی بیشتر مسافران در بازدید میدانی نگارنده شده بود. همچنین در روزهای تعطیل و پایان هفته، به سبب نبود پارکینگ ترافیک بسیار سنگینی در ورودی روستا تا محوطه نزدیک آبشار برپا است و جا دارد هرچه زودتر مسولان به این موضوع ورود کنند. از سویی، پارکینگ موجود از مسافران بهای هنگفت 40 هزار تومان را دریافت می کند که با نگرش به این که، هیچ گونه خدماتی ارایه نمی دهد هزینۀ بسیار بالایی است و باید مسولان مربوطه بر آن نظارت داشته باشند.

اما مدیریت و مسولیت منطقه های تفرجگاهی همانند آبشار مارگون در گام نخست بر دوش دِهیاری ها است و روشن نیست که دهیاری روستا در این جا چه می کند و این همه کاستی و بی مدیریتی نتیجه چیست؟ همچنین اداره های میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و سازمان حفاظت از محیط زیست شهرستان سپیدان، منابع طبیعی، فرمانداری، شورای شهر و شهرداری هرکدام بر پایۀ قانون مسولیت دارند و وظایفی بر دوش آن ها است که شوربختانه همگی کوتاهی کرده و سبب به وجود آمدن وضعیت کنونی شده اند که جای بسی اَفسوس و دریغ دارد. با این همه، نقش اساسی را در روستاها دهیاری ها بازی می کنند و باید پاسخ گوی کاستی ها باشند.

در پایان امیدوار هستیم که اکنون که فصل پاییز آغاز شده و تبِ گردشگری در منطقه آبشار مارگون فروکش کرده است، مسولان هر کدام به سهم خود کاستی ها را برطرف کرده تا در سال آینده و در بهار و تابستان بینندۀ چُنین دشواری هایی نباشیم که برازندۀ نام بلند عروس زاگرس و سرزمین همیشه جاوید پارس نبوده و نیست.

نگاره های زیر در شهریورماه و هنگام غروب گرفته شده و کمی کیفیت آن پایین است، آن ها را ببینید :

آبشار مارگون در سمت راست تنگه ای زیبا جای دارد و چشم نوازی می کند

وجود انبوه زباله های پلاستیکی و مواد خوراکی در آب و چشمه و دریاچه مارگون، صحنه های نازیبا و ناخوشایندی را برجای گذاشته است

در درون دهانه غار پایین آبشار مارگون پر از زباله است و صحنه های زننده ای را رقم زده است

ورود قلیان و فروش آن در محوطه آبشار مارگون صحنه زشت و زننده ای را برجای گذاشته است و جای افسوس و دریغ دارد

فروش موادخوراکی و قلیان در کنار آبشارمارگون جدا از تخلف، نشان از نبود نظارت ها دارد و مسولان باید پاسخگو باشند

گردشگری بدون ضابطه و ناپایدار، سبب آسیب های فراوان به زیست بوم منطقه شده و خطر جانی برای مسافران نیز دارد

در مسیر ورودی بخش هایی از نرده های چوبی و حفاظ کنده شده و درون تنگه افتاده که خطری بزرگ برای جان مسافران است

وضعیت ناخوشایند و کثیف، سنگ فرش های ورودی به محوطه آبشار مارگون

آب هایی که از بدنه صخره های کوه به وسیله چشمه های فراوان روان است و آبشار بزرگ مارگون را پدید می آورد

*پژوهشگر تاریخ ایران و میراث فرهنگی – خبرنگار آزاد – کنشگر میراث فرهنگی، گردشگری و زیست بوم – راهنمای گردشگری – دبیر انجمن مهرگان