تارنمای فرهنگی مهرگان – گروه میراث فرهنگی – سیاوُش آریا*

مجموعۀ جهانی و ساسانی بیشاپور در شهرستان کازرون دستخوش بی مهری و دخالت های ناسنجیده و غیرقانونی مسولان میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی استان شده و درعَرصۀ میراث جهانی پروانۀ (مجوز) کاشت گل نرگس داده شده است که اَفزون بر تخلف و زیر پا گذاشتن قانون های میراث فرهنگی به لایه های باستان شناختی محوطه نیز، آسیب جدی خواهد رساند.

به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان، "هرچه بگندد نمکش می زنند، وای به روزی که بگندد نمک!" این زبانزد (ضرب المثل) درست گویای روزگار ناخوش میراث جهانی بیشاپور در شهرستان کازرون است که چشم و چراغ یادگارهای تاریخی و فرهنگی ساسانیان در ایران به شمار می آید و دارای اَرزش بسیار فراوانی نزد پژوهشگران و کارشناسان است و نگین مِهرازی (معماری) ساسانی کشور است. شهر باستانی بیشاپور به اَنگیزۀ اَرزش های فراوان مِهرازی و تاریخی و فرهنگی و همچنین شاهکار شهرسازی و یادگاری کهن به جا مانده از گذشتگان در تیرماه 1397 خورشیدی در کشور بحرین به ثبت جهانی در سازمان یونسکو رسید.

 شهر باستانی بیشاپور که در محور ساسانی پارس (فارس) جای دارد و با نام «منظر باستان شناسی ساسانی پارس» جهانی شده است، روزگار سخت و دشواری را سپری می کند و به تازگی با تصمیم های ناپخته و ناسنجیدۀ مسولان میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی رو به رو شده و خطری بزرگ در کمین آن است که جا دارد هرچه زودتر کارشناسان میراث فرهنگی و مسولان رَدۀ بالای کشوری پیش از آن که دیر شود جلو تخلف ها و رخداد روی داده را بگیرند.

کاشت گل نرگس در عَرصۀ شهر جهانی بیشاپور با مجوز میراث فرهنگی!

اما به تازگی در گامی نادرست و با تصمیمی ناپخته و ناسنجیده و غیرمنطقی و علمی از سوی مسولان میراث فرهنگی استان پروانۀ (مجوز) کاشت گل نرگس در 30 هکتار از عَرصۀ میراث جهانی بیشاپور به یک سرمایه گذار بخش خصوصی داده شده، که مایۀ شگفتی فراوان کارشناسان و کُنشگران میراث فرهنگی گردیده است. هم اینک نیز سرمایه گذار در درون شهر جهانی بیشاپور مصالح کار را خالی کرده و طرح نخستین آن را ریخته تا در آینده ای نزدیک آغاز به شخم زنی و کِشت گل نرگس و در پهنه ای بسیار گسترده (وسیع) کند.

سخن درخُور نگرش این است که، مجموعۀ جهانی بیشاپور یک محوطۀ تاریخی و فرهنگی به شمار می آید و چگونه می توان در آن گل کِشت کرد و به مردم فروخت!؟ همچنین زمستان سال آینده که زمان باردهی گل نرگس در شهرستان کازرون است باید بینندۀ صف دراز و گستردۀ مردم در مجموعۀ جهانی بیشاپور برای خرید گل نرگس باشیم و دنبالۀ داستان نیز آشکار و روشن است که چه فاجعه ای رُخ خواهد داد و مایۀ ریشخند جهانیان خواهیم شد. زیرا شهر بیشاپور از آنِ همۀ مردم جهان است نه تنها مردم ایران. و ثبت جهانی دارای معنا و مفهوم ویژه ای است. از سویی، این اِقدام ناسنجیده بار حقوقی دارد و پیامدهای ناگواری که برای کشور سنگین است و بی گمان خطر خروج پروندۀ «منظر باستان شناسی ساسانی پارس» در سازمان یونسکو را به دنبال دارد.

قانون های میراث فرهنگی دربارۀ عَرصۀ یادمان های تاریخی و ملی چه می گویند

با نگاهی به قانون های میراث فرهنگی دربارۀ عَرصۀ یادمان های تاریخی و فرهنگی و ملی که قابل تجدید نظر نیز، نبوده و نیست، می توان به عمق فاجعۀ رُخ داده در میراث جهانی بیشاپور پِی برد.

ضابطۀ عَرصه، بند یک : هرگونه فعاليت باستان شناسی، ساماندهی، عمرانی، مرمت و حفاظت، عمرانی و تغيير کاربری تنها پس از تهيه طرح و تصويب آن از سوی وزارت ميراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی امکان پذير است.

بند دو : هر گونه کِشت، پِی کنی و درخت کاری و توسعۀ سطح زمین های زیر کِشت کشاورزی موجود در محوطه هایی که از پیش وجود داشته، ممنوع است.

پس همان گونه که می بینیم، هر گونه کِشت، پِی کنی و حتا درخت کاری در عَرصۀ محوطه های تاریخی و ملی سد در سد (صد در صد) ممنوع است و از سوی قانون گذار نیز برای کسانی که قانون را زیر پا می گذارند، جرم اِنگاری شده است و هرگونه اِقدامی در این زمینه تخلف به شمار می آید و روشن نیست که چگونه مسولان میراث فرهنگی استان به این موارد توجه نکرده اَند.

کِشت گل نرگس در شهر جهانی بیشاپور بدون طرح مصوب!

اما بررسی های نگارنده بیانگر آن است که، کِشت گل نرگس در شهر جهانی بیشاپور بدون فراهم سازی هیچ گونه طرح و تصویبی در شورای فنی ادارۀ کل میراث فرهنگی استان اَنجام گرفته است و حتا به گونۀ کتبی نیز به مدیریت پایگاه جهانی بیشاپور اعلام نشده است که جای شگفتی و پرسش های فراوانی دارد و نشان از تخلف های آشکاری دارد که باید از سوی مسولان میراث فرهنگی و امور پایگاه های جهانی کشور بررسی و رسیدگی شود. همچنین بنا بر بررسی های نگارنده، روشن شده است که در هفت هشت ماه پیش نیز، برخی از مسولان خواستار چُنین اِقدامی بوده اَند که کارشناسان میراث فرهنگی و ادارۀ فنی میراث استان به شدت با آن مخالفت کرده و از آن پیشگیری می کنند. اما به تازگی و در بازدید مدیر کل میراث فرهنگی استان از شهر جهانی بیشاپور که به تازگی به سمت مدیر کلی میراث فرهنگی استان منصوب شده است، به گونۀ شفاهی پروانۀ کِشت گل نرگس آن هم در پهنه ای گسترده و 30 هکتار داده شده است که نقض قانون های میراث فرهنگی است و تخلف به شمار می آید.

نیاز به یادآوری است که در مجموعۀ تاریخی بیشاپور به سبب جهانی بودن محوطه، حتا اگر طرح مورد نظر مصوبۀ شورای فنی ادارۀ کل میراث فرهنگی استان را نیز دارا باشد، نمی توان آن را اِجرا کرد و برپایۀ قانون های میراث فرهنگی که روشن و شفاف و آشکار است هرگونه کِشت و پِی کَنی و درخت کاری ممنوع بوده و تخلف به شمار می آید. مگر آن که، فرد یا مسولانی فراتر از قانون باشند.

باید دانست محوطۀ مورد نظر که اِقدام های نخستین برای کِشت گل نرگس در آن انجام شده، پشت پایگاه میراث جهانی بیشاپور در پهنه ای به گستردگی 30 هکتار است.

در پایان یک پرسش ذهن هر آشنا به میراث فرهنگی و دلسوزی را درگیر می کند. چگونه است که، ادارۀ میراث فرهنگی حتا در حریم های درجه یک میراث جهانی از هرگونه دست درازی (تعرض)، ساخت و ساز و توسعۀ زمین های کشاورزی و غیره که به جا و درست هم است، پیشگیری می کند، ولی خود در عَرصۀ ممنوعه دست به چُنین اِقدامی می زند؟ آیا پاسخی برای این کار وجود دارد و توجیه مسولان میراث فرهنگی برای این گام ناسنجیده و ناپخته که تخلف هم به شمار می آید، چیست.

به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان، شهر باستانی و جهانی بیشاپور در 20 کیلومتری شهرستان کازرون جای دارد و پروندۀ ثبت جهانی آن از شهرستان های فیروزآباد، کازرون و سروستان تشکیل شده است.

نگاره های زیر را که همین هفته گرفته شده است، ببینید :

ریختن مصالح برای کشت گل نرگس در شهر جهانی بیشاپور!؟

همان گونه که در نگاره ها روشن است در این طرح درختان نیز از میان خواهند رفت

پهنه ای به گستردگی 30 هکتار بنا است به زیر کشت رود که به لایه های باستان شناختی محوطه آسیب خواهد رساند

کاشت گل نرگس در مجموعه جهانی بیشاپور ممنوع بوده و تخلف به شمار می آید

*پژوهشگر تاریخ ایران و میراث فرهنگی – خبرنگار آزاد – کُنشگر میراث فرهنگی، گردشگری و زیست بوم – راهنمای گردشگری – دبیر اَنجمن مهرگان