تارنمای فرهنگی مهرگان – گروه گردشگری، بخش زیست بوم – سیاوُش آریا*

استان زرخیز و ادب پرور پارس را از هردیدی که بنگرید زیبایی های ویژه خود را دارد. تاریخ شکوهمند و غرور آفرینش از سویی،یادمان های تاریخی و باستانی ارزشمندش از سوی دیگر. تالاب های بزرگ و جهانی اش در کنار کوه ها و اِشکَفت ها (غارها) و... هرکدام دفتری است از شناخت و دانایی (معرفت) که نگه داشت آن دستاورد دسترنج نیاکان پاک سرشت ما بوده و آنان با همۀ توان و نیرو دل در گِرو این سرزمین اهورایی داده و آن را نگاه بانی و پاسداری کرده اند.

در این میان طبیعت و جنگل های این استان یکی از زیباترین و دلرباترین گیرایی های این بخش از سرزمین مان است. در این گزارش شما را با نخستین و کهن ترین روستای گردشگری و طبیعت کمتر شناخته شدۀ آن آشنا خواهیم کرد.

روستای «دَشتَک» از وابسته های (توابع) بخش «اَبَرج» مَرودشت است که در شمال استان جای گرفته و آب و هوای آن در بهار و تابستان معتدل و در پاییز و زمستان سرد است. این روستا دارای چشمه سارهای فراوان و آبشاری زیبا به همراه درختان بادام،گردو،انار و انگور است. خانه های قدیمی روستا از سنگ،خشت و گل ساخته شده و با چینش پلکانی خود،چشم انداز زیبایی را به این روستا بخشیده است. پیشۀ (شغل) بیشتر مردم روستا باغداری و دامداری است. گروهی نیز به کار خدماتی و تولید صنایع دستی مانند گیوه دوزی،گلیم بافی و قالی بافی می پردازند. فراورده های لبنی و پشم گوسپند از دستاوردهای دامی روستا است. پرورش زنبور و تولید اَنگَبین (عسل) به روش نو و سنتی در این بوم (منطقه) روایی دارد.

این روستای کوهستانی در تنگۀ کوه «دشتَک» در شمال دشت و سد داریوش (درودزن امروزی) با بلندای 2040 متری از پهنۀ دریا جای گرفته است. مردم آن به زبان شیرین و شکرین پارسی و گویش دشتکی سخن می گویند. این بوم با پوشش جنگلی،باغ های پهناور و آبشارهای زیبا و دورنماها و چشم اندازهای دل نواز به ویژه در زمان بهار و تابستان،فضای بسیار دلنشین و گیرایی را برای بیننده فراهم می کند. مِهرازی (معماری) پلکانی روستا نُمود (جلوه) بسیار چشمگیری به آن بخشیده است که بینندۀ خوش ذوق را به آفرین گویی وا می دارد.

چشمه های کانی (معدنی) خنار،نهروم،مرشدی،آبگری،ده گاه،دره و آبگرمی که آب های آشامیدنی شفابخشی دارند از دیگر گیرایی های طبیعی روستای «دَشتک» به شمار می آیند و همچنین چشمه های بیدچنگ،آب چغور،باغ جمال،سی چاه،پای بیدی،دم تنگ،بیدک،عابدو،تدک،باغک،سیبکی و چشمه گل از چشمه ساران زیبا واقع در کوه های پیرامون این روستا هستند.

«درنه بازی» و «لگدبازی» از بازی های بومی ای است که در میان مردم روستا روایی دارد. نغمه و خُنیای (موسیقی) بومی مردم نیز بیشتر با نِی نواخته شده  که در مقام شوشتری خوانده و نواخته می شود. پوشاک بومی مردم طرح های زیبا و شادی بخشی دارد.

اما با بودن زیبایی و طبیعت گیرای این روستا باید دانست که این بوم از تاریخی کهن نیز برخوردار است و یکی از قدیمی ترین روستاهای استان پارس (فارس) است که از دید ماندگاری و پابرجایی (استقرار) در دشتی کوچک به نام «دشتک» نامیده شده است. مانده های (بقایای) آثاری از روزگار هخامنشیان در این روستا  دیده می شود و تاریخ شکل گیری روستا بر پایۀ سنگ نبشته های گورستان قدیمی آن،به پیش از سدۀ هفتم مَهی (قمری) می رسد. یکی دیگر از بازمانده های جالب این روستا،راه پله ای به نام «کتل» است که یک هزار و دویست پله سنگی دارد و در گذشته به وسیلۀ آن به نقاط دیگر رفت و آمد می کردند. آسیاب های کهن آن که به شش آسیاب می رسد از دیگر نشانه های تاریخی و فرهنگی این روستا به شمار می آید.

بنا بر آگاهی (اعلام) روابط عمومی سازمان میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی استان،درخت چنار کهنسال روستا،یکی از کهن ترین درختان ایران و جهان به شمار می رود. این درخت که در جایگاه هستۀ آغازین روستا قد برافراشته است به دید برخی از دیرین شناسان طبیعی،دیرینگیِ چهار هزار ساله دارد.

دسترسی به روستای «دشتک» از سوی شهرهای مرودشت و کامفیروز انجام می گیرد و جاده های سپری شده به این روستا از شهرهای نام برده شده آسفالت است.

در پایان بایسته یادآوری است که گردشگران و مسافرانی که برای بازدید از این روستا و طبیعت پیرامون آن می روند،هازمان (جامعه) بومی را گرامی داشته و با زیست بوم رفتاری مهربانانه و خردمندانه داشته باشند و از شکستن و بریدن درختان و سوزاندن آن پرهیز کنند و پسماندهای (آشغال) بر جا مانده خود را در طبیعت رها نکنند.

در زیر نگاره هایی (تصاویری) که در روز 13 فروردین ماه در کنار یکی از چشمه ساران پیرامون روستا گرفته شده است را ببینید :

آب مایه زندگی است که به زمین وطبیعت جان می بخشد

با این جانداران زندگی بخش چه می کنیم؟

با بریدن درختان زندگی انسان ها به خطر می افتد

زیبایی های چشمه سار دشتک ابرج انسان را به طبیعت فرا می خواند

*کُنشگر(فعال) زیست بوم و میراث فرهنگی – راهنمای گردشگری- پژوهشگر تاریخ و فرهنگ ایران- دبیر انجمن مهرگان