تارنمای فرهنگی مهرگان – گروه میراث فرهنگی – سیاوُش آریا*

پدیدۀ زمین خواری و به تازگی کوه خواری و ساخت و ساز در بلندی ها (ارتفاعات)، بسیار رنج آور و اندوه بار است و باید در قانون، این گونه کارها جُرم به شمار آید و افرادی که از آن بهرۀ نادرست می برند، بدون هیچ چشم پوشی مورد پیگرد (تعقیب) قضایی جای گیرند. و اگر در دستگاه ها کوتاهی انجام گیرد، باید با عوامل این کاستی هم به شدت برخورد شود.

به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان، سخنان بالا را مقام رهبری در دیدار با دست اندرکاران و مدیران سازمان محیط زیست و منابع طبیعی در تاریخ 17 اِسپندماه 1393 بیان کرده اند. همچنین رهبری در بخش دیگری از سخنانشان افزوده اند، موضوع زیست بوم، موضوع این دولت و آن دولت، این شخص و یا آن شخص، این جریان و آن جریان نیست، بلکه موضوعی ملی و کشوری است که باید برای انجام دشواری های در پیوند با آن، همه دست به دست یکدیگر دهند. اما پس از گذشت 17 ماه از فرمان رهبری در برخورد با کوه خواری و دست اندازی بر زیست بوم، هنوز هستند گروه ها و افرادی که به انگیزه های گوناگون و با رانت خواری و ارتباط با برخی مدیران رَده بالا، به سرچشمه های طبیعی و خدادادی دست اندازی کرده و این ثروت ملی را بر باد می دهند. موضوع بر می گردد به واگذاری 8 هکتار از زمین های چکاد (قله) کوه باستانی «شیوَشگان» یا صاحب الزمان امروزی که در برابر بهایی به موسسه مالی اعتباری عسگریه داده شده و ساخت هتل بام کرمان نیز از زمستان سال گذشته با دور زدن قانون دراین کوه باستانی آغاز شده است. هر چند درهمان روزهای نخستین آغاز کار هتل، کُنشگران (فعالان) زیست بوم و میراث فرهنگی کرمان با تشکیل زنجیرۀ انسانی و گردآوری امضاء فریاد خود را به گوش مدیران استانی رسانیده و خواستار توقف این پروژه شده اند، ولی همچنان ساخت این هتل در حال انجام بوده و پیشرفت هایی هم کرده است. از سویی دیگر، ساخت هتل با نابودی کوه تاریخی و جنگل و زیست بوم همراه بوده و بر پایۀ اصل 50 قانون اساسی، این کارها جُرم به شمار می آید. همچنین در همین کوه ساختار مِهرازی (معماری) دستکَند باستانی به دست آمده است که به باور ناصر شجاعی که پژوهش هایی بر روی آن انجام داده است، این سازۀ دستکَند در پیوند با آیین مهر بوده و در آغاز نوروز و مهرماه هر سال با پدیداری سایه نگاری رو به رو بوده و دیرینگی چندین هزار ساله دارد. شجاعی در همین زمینه به تارنمای فرهنگی مهرگان گفت : « بر پایۀ پژوهش های من این کوه تاریخی که به نام «شیوَشگان» نامیده می شود، همان البرز کوه شاهنامه فردوسی است که در واقع نیایشگاه مهریان بوده است». هر چند نمی توان به درستی و کامل این دیدگاه را پذیرفت، ولی دست کم ساختار مِهرازی دستکَند با دیرینگی پیش از اسلام در این کوه آشکار بوده و جا دارد مدیران میراث فرهنگی به جای این که چشمان خود را بر روی ساخت و ساز این پروژه ببندند و سکوت پیشه کنند، کارشناسان خود را برای بررسی بیشتر این سازه و کوه فرستاده و از آن پاسداری و نگهداری کنند. از سویی دیگر، نزدیکی این کوه به یادمان های باستانی و ساسانی دژ دختر (قلعه) و دژ اَردشیر می تواند دیدگاه این پژوهشگر را بیش از پیش نیرو بخشد (تقویت کند).

کُنشگران زیست بوم و میراث فرهنگی نیز این پرسش را به میان می آورند که آیا بام کرمان تنها از دل این کوه می گذرد؟ و آیا می توان سرچشمه های طبیعی و ثروت ملی را به بخش خصوصی یا دولتی واگذار کرد. مگر کوه، میراث شهرداری یا مسکن و شهرسازی است که این گونه ببخشش می کنند و هتل و تله کابین را توی سر مردم می کوبند! کدام خردمندی می پذیرد که سند افتخار آمیز طبیعت شهر کرمان را به نام یک موسسه بزنند و بر سر مردم منت هم داشته باشند که داریم توسعه را برای شهر به ارمغان می آوریم! تاوان بی توجهی به منابع طبیعی و زیست بوم مردم را چه کسی باید پرداخت کند؟ آیا به پیامدهای این ساخت و سازها و اثرات بد زیست بومی این پروژه، اندیشیده شده است. آیا به پَساب (فاضلاب) این هتل و آلوده کردن هوای پاک کوه و جنگل پیرامونش، به راه سازی و نابودی کوه، به کوهنوردان آرزومند (مشتاق) و به بخشش های این دادۀ اهورایی اندیشه کرده اند؟ آیا دست اندرکاران به پیامدهای شوم این پروژه و اثرات آن به اماکن و سازه های تاریخی در کنار کوه نگرشی داشته اند».

این کُنشگران که پیشتر صدای اعتراض خود را به گوش استانداری و دیگر مدیران شهری و استانی رسانیده بودند، هم اینک نا امید شده و درخواست و اعتراض خود را در سطح ملی به میان آورده و از مدیر کل سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی همیاری می خواهند. آنان می گویند تا دیر نشده است باید از ساخت هتل و دنبالۀ این پروژه پیشگیری کرد.

 در پایان باید به یاد داشته باشیم که گناه امروز ما، گریبانگیر آیندگان خواهد شد و تاریخ روزی ما را داوری (قضاوت) خواهد کرد.

ورودی بسیار زیبا به و سرسبز بسوی کوه تاریخی


با وجود پافشاری سخنان رهبری مبنی، برکوه خواری، این دشواری هنوز وجود دارد

ساختارهای معماری و تاریخی برجای مانده در منطقه



انبوه نخاله های ساختمانی که در پایین یادمان تاریخی و کوه ریخته شده است

زخم هایی بر پیکر کوه تاریخی و ارزشمند


سازه هایی وابسته به روزگار قاجاری و پهلوی یکم در پایین کوهی که سازه تاریخی جای دارد

معماری دستکند و باستانی که برخی باور دارند نیایشگاه مهری بوده و به تاق علی نامدار شده است

زاویه دید از دامان کوه تاریخی

جنگل را از میان می برند تا هتل بسازند! براستی قانون ضعف دارد یا تخلف در قانون است. شما چه می اندیشید؟

بر بالای کوه قلعه دختر کرمان جای دارد و پیوند آن با این منطقه را در روزگار باستانی نشان می دهد

*پژوهشگر تاریخ و فرهنگ ایران – راهنمای گردشگری – خبرنگار آزاد – کُنشگر میراث فرهنگی، گردشگری و زیست بوم – دبیر انجمن مهرگان