تارنمای فرهنگی مهرگان – گروه میراث فرهنگی – سیاوُش آریا*
گورستان تاریخی و محوطۀ نامدار به پیربَنکی در کازرون در بدترین شرایط نگهداری و حفاظتی جای گرفته است. قاچاقچیان اموال فرهنگی به انگیزۀ پوچ یافتن گنج به سنگ گورها دستبُرد زده و بیشتر آنان را شکسته و از میان برده اند.
به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان، یادگارهای دینی و گور مردگان هم از دست افراد سودجو در اَمان نبوده و مورد دستبُرد نابخردان فرومایه جای گرفته است. در نزدیکی کازرون در استان پارس (فارس) روستای کوچکی است که آرامگاه منسوب به شیخ عبدالله انصاری در آن جای دارد و به انگیزۀ روییدن درخت بَنه (پسته وحشی) بر روی بام آرامگاه که با سیمان و گچ گِرداگرد آن را به گونۀ گنبدی درآورده اند، به پیربَنکی نامدار شده است. در پایین و کنار این آرامگاه نیز، گورستانی تاریخی با سنگ گورهای ارزشمندی وجود دارد که به حال خود رها شده و به وسیلۀ افراد سودجو و قاچاقچیان اموال فرهنگی مورد تاراج جای گرفته است. سنگ گورهایی که دارای نوشته (کتیبه) و نمادهای زیبا و ویژه ای همچون درخت سرو، جانوران و سروده های (اشعار) دینی بوده که همگی رو به نابودی هستند. کَند و کاوهای غیرمجاز تاراج گران به بهانۀ پوچ و نادرست یافتن گنج، افزون بر آسیب جدی به سنگ گورها، چهرۀ زشت و زننده ای را به نمایش گذاشته است. همچنین برخی از مسافران و بازدیدکنندگان از شاخۀ درخت پیر بَنکی به انگیزۀ چیدن میوۀ آن بالا رفته و به این یادمان طبیعی آسیب می رسانند. همۀ این رُخ دادها در حالی روی می دهد که به گفتۀ سرپرست ثبت آثار تاریخی و کارشناس حرایم میراث فرهنگی استان، هنوز این محوطۀ تاریخی به ثبت ملی نرسیده است. از سویی، کوشش های ما برای گفت و گو (مصاحبه) با سرپرست ادارۀ میراث فرهنگی کازرون به نتیجه ای نرسید و تلفن های ما بی پاسخ ماند!
اما محسن عباس پور، کُنشگر (فعال) میراث فرهنگی کازرون در همین زمینه به تارنمای فرهنگی مهرگان گفت : « سنگ گور آرامگاه شیخ عبدالله انصاری که درون حصاری فلزی جای دارد و زیر نظر سازمان اوقاف اداره می شود تا کنون دو بار مورد دستبُرد افراد سودجو جای گرفته و آسیب دیده است. به دید من، به جای این که ما از سازمان میراث فرهنگی و ادارۀ اوقاف با چانه زنی خواستار این شویم که دایرۀ حفاظتی خود را بیشتر کرده و بر روی آن نظارت کنند که هیچ نتیجه ای هم تا کنون نداشته، بهتر است از قاچاقچیان اموال فرهنگی بخواهیم که دیگر به این محوطه دستبُرد نزنند! زیرا پیشتر دیگر افراد سودجو به این جا آمده و با کَند و کاوهای غیرمجاز خود و شکستن سنگ گورها، متوجه شده اند که در این جا گنج یا اشیای تاریخی وجود ندارد. ما دیگر از گفت و گو با مدیران میراث فرهنگی و اوقاف نا امید شده ایم و کاری در راستای پاسداری و نگاه بانی از یادمان های تاریخی فرهنگی از سوی آنان پیش نمی رود. از همین روی باید با آگاهی رسانی به مردم و آموزش و پالایش فرهنگ و سرمایه گذاری بر روی مردمان بومی، بخواهیم خود پاسدار و نگهبان یادمان های نیاکانی باشند».
این هَموَند (عضو) انجمن میراث فرهنگی هم اندیشان جوان کازرون در دنبالۀ سخنانش افزود : « با نزدیک شدن به گورستان تاریخی و محوطۀ پیر بَنکی با انواع کَند و کاوهای غیرمجاز از زیر و درون سنگ گورها و شکستگی آنان رو به رو خواهید شد به گونه ای که می توان یک گنج خانۀ (موزه) میدانی کاوش های غیرمجاز را در آن جا دید! میراث فرهنگی نیز با توجیه این که، گورستان و محوطه دور از دسترس و دورافتاده است، آن را به حال خود رها کرده است. یکی از کاستی ها دربارۀ این محوطۀ تاریخی این است که میراث فرهنگی و اوقاف به مشارکت مردم بومی هیچ نگرشی نداشته اند. به هر روی افرادی در این جا روزانه رفت و آمد دارند و می توان به عنوان سرمایه های اجتماعی از آنان پشتیبانی (حمایت) کرد. حتا با پشتیبانی های حداقلی می توان در راستای حفاظت و نگهبانی آثار از آنان بهره برد. باید پیوسته با مردم بومی در پیوند بود و آنان را آموزش داد تا بتوان یادگارهای گذشتگان را حفظ کرد. اما شوربختانه (متاسفانه) نه سازمان میراث فرهنگی و نه اوقاف هیچ گوشۀ چشمی به این یادمان ها ندارند».
عباس پور در بخش دیگری از سخنانش گفت : « در این محوطۀ تاریخی حتا تا کنون کار پژوهشی و مطالعاتی نیز انجام نشده است و دیرینگی این گورستان به درستی روشن نیست. باید میراث فرهنگی با همکاری اوقاف این گورستان را ساماندهی کند و تدابیر امنیتی و حفاظتی برای آن در نظر بگیرد. و بررسی کند که اگر راهی دارد دست کم سنگ گورهای با ارزش را به جای دیگری جا به جا کند تا بیش از این بینندۀ نابودی آثار گذشتگان نباشیم».
به گزارش تارنمای فرهنگی مهرگان، با نگرش به بازدید میدانی ما و بررسی سنگ گورها و برخی از تاریخ های نوشته شده بر روی سنگ ها، این محوطه به گمان بسیار باید وابسته به دورۀ قاجاریه باشد. هر چند نیاز است که بررسی بیشتر و هدفمندتری بر روی این گورستان انجام شود تا بتوان دیرینگی درست آن را به دست آورد. همچنین پیربَنکی را باید بی گمان وابسته به روزگار باستانی ایران دانست که در دورۀ صفویه به این سو، به نمادی دینی درآمده است. به هر روی حفاظت و پاسداری از محوطۀ پیربَنکی و گورستان تاریخی آن اَمری بایسته (ضروری) به شمار می آید و باید هر چه زودتر سرپرستان میراث فرهنگی برای ثبت ملی آن اقدام کنند تا دست کم در برگیرندۀ قانون های حفاظتی میراث فرهنگی شود. نا گفته نماند این محوطه به انگیزۀ رویش طبیعی و شگفت انگیز درخت بَنه بر روی بام آرامگاه، می تواند یکی از جاذبه های چشمگیر گردشگری منطقه و شهرستان کازرون شود که در این راستا، نگاه مسوولانۀ مدیران و کوشش های آنان را می طلبد.
پیربَنکی در 20 کیلومتری خاور (شرق) کازرون و در نزدیکی دشت برم جای گرفته است و با نگرش به منطقۀ گرم سیری کازرون، فصل پاییز و زمستان گردشگران را به سوی خود فرا می خواند.
نگاره های زیر را که چند روز پیش گرفته شده است، ببینید :
آرامگاه منسوب به شیخ عبدالله انصاری
درختی که شگفتی های طبیعت است و ریشه آن در پایین و خاک نیست و می تواند یک جاذبه بزرگ گردشگری باشد
حفاری های غیرمجاز و شکستگی سنگ گورها چیزی جز افسوس بر جای نمی گذارد
انبوه حفاری های غیرمجاز
سنگ گورهای قاجاری کتیبه دار ارزشمندی که شکسته شده است
نمادهای بسیار زیبایی که بر روی سنگ گورها تراشیده شده و درحال نابودی است
گورستان ارزشمند قاجاری که در حال محو شدن از چهره تاریخ است و مدیران همچنان در خواب زمستانی!؟
سنگ گور در بقعه که آسیب فراوان دیده است
*پژوهشگر تاریخ و فرهنگ ایران – راهنمای گردشگری – خبرنگار آزاد – کُنشگر میراث فرهنگی و گردشگری- دبیر انجمن مهرگان